Ποια θα είναι η πορεία της Τουρκίας την μετά Ερντογάν εποχή
Του Σάββα Καλεντερίδη
Μέχρι τώρα η διεθνής κοινότητα αλλά και η Ελλάδα, όταν εξέταζε το θέμα των εκλογών στην Τουρκία, κατέληγε σε δύο σενάρια.
Το ένα αφορά τις εξελίξεις που θα επακολουθήσουν μια νέα νίκη του Ερντογάν και το άλλο τη νίκη του Κιλιτσντάρογλου, ως επικεφαλής έξι κομμάτων.
Όσον αφορά το πρώτο σενάριο, είναι λίγο πολύ γνωστό, ο Ερντογάν θα συνεχίσει να ασκεί την πολιτική των τριών πυλώνων, ήτοι παντουρκισμός, πανισλαμισμός, νεοοθωμανισμός.
Εν συντομία ο παντουρκισμός υλοποιείται με την ίδρυση του Οργανισμού Τουρκικών Κρατών, που έχει στόχο να «ενώσει τους Τούρκους όλου του κόσμου» σε έναν οργανισμό θα που έχει πολλές ομοιότητες με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στο σχέδιο αυτό έχει υποστηρικτή ο Ερντογάν και τον Ντεβλέτ Μπαχτσελί, τον ηγέτη των Γκρίζων Λύκων (ΜΗΡ) καθώς και μέρος του βαθέως κράτους και του στρατιωτικού κατεστημένου.
Ο πανισλαμισμός επιχειρήθηκε να υλοποιηθεί με την ανάληψη της ηγεσίας της Μουσουλμανικής Αδελφότητας από την Τουρκία και τον ίδιον τον Ερντογάν και με τις εξεγέρσεις που ακολούθησαν σε διάφορες αραβικές χώρες εναντίον αυταρχικών ηγετών, αυτό που ονομάστηκε «Αραβική Άνοιξη». Το σχέδιο αυτό απομόνωσε τον Ερντογάν και την Τουρκία από τον Αραβικό Κόσμο, υποχρεώνοντάς τον να το εγκαταλείψει, προς το παρόν, για να κερδίσει και πάλι εκτός από την εύνοια και τα πετροδολάρια των αραβικών χωρών.
Ο νεοοθωμανισμός εφαρμόζεται με την επιβολή σκληρής ισχύος στο Ναγκόρνο Καραμπάγ, στο Νότιο Κουρδιστάν (Β. Ιράκ), την ΒΑ Συρία, τη Λιβύη, με την επίδειξη ισχύος στην ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο και την επιβολή ήπιας ισχύος στις χώρες που έχουν προέλθει από την διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Όσον αφορά το δεύτερο σενάριο, όπως προκύπτει από αναλύσεις, άρθρα και δηλώσεις των ηγετών αλλά και πρώην διπλωματών που έχουν ενταχθεί στα έξι κόμματα της Εθνικής Συμμαχίας, αν κερδίσει ο Κιλιτσντάρογλου θα επιχειρήσει να «επιδιορθώσει» της σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση, ήτοι με τις ΗΠΑ, την Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ, διατηρώντας ταυτοχρόνως το δικαίωμα
- να αναπτύσσει τις σχέσεις της με τη Ρωσία, από την οποία είναι αναπόδραστα εξαρτημένη στον τομέα της ενέργειας, του τουρισμού και των εξαγωγών διαφόρων προϊόντων,
- να εξομαλύνει αυτοβούλως και χωρίς καμία συνεννόηση με συμμάχους τις σχέσεις της Τουρκία με τη Συρία και τον Άσαντ, για την επιστροφή των 3.5 εκατομμυρίων Σύρων προσφύγων στα σπίτια τους, κάτι που θα καταστήσει υποχρεωτική την απόσυρση των τουρκικών στρατευμάτων κατοχής από τη Συρία
- να συνεχίσει την παράνομη κατοχή στην Κύπρο, υποστηρίζοντας, πιθανότατα, την πολιτική του προκατόχου του για δύο ισότιμα ανεξάρτητα κράτη στο νησί.
Όμως, μετά την ξαφνική αδιαθεσία Ερντογάν και λόγω του ιατρικού του ιστορικού, είναι πιπιθανόν η Δύση να κληθεί να εργαστεί πάνω σε ένα τρίτο σενάριο. Τι θα σήμαινε για το πολιτικό μέλλον της Τουρκίας η αποχώρηση του Ερντογάν από του ΑΚΡ και από την πολιτική σκηνή.
Το ΑΚΡ ιδρύθηκε από έξι πολιτικά «παιδιά» του Νετζμετίν Ερμπακάν, στελέχη του Κόμματος Ευημερίας (Refah Partisi), τα οποία δεν τον ακολούθησαν στην ίδρυση του Κόμματος της Ευτυχίας (Saadet Partisi), τις 20 Ιουλίου 2001.
Αυτά τα έξι πολιτικά «παιδιά», σε λιγότερο από ένα μήνα μετά, τις 14 Αυγούστου 2001, αποφάσισαν να ιδρύσουν το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (Adalet ve Kalkınma Partisi – ΑΚΡ), το οποίο ένα χρόνο μετά πήρε την εξουσία, την οποία κατέχει μέχρι σήμερα.
Τα έξι ιδρυτικά μέλη του ΑΚΡ είναι οι Recep Tayyip Erdoğan, Abdullah Gül, Abdüllatif Şener, İdris Naim Şahin, Binali Yıldırım και Bülent Arınç.
Επικεφαλής ορίστηκε ο Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος, λόγω κωλύματος (δικαστική απαγόρευση συμμετοχής στις εκλογές) παραχώρησε τη θέση του πρωθυπουργού στον Αμπντουλλάχ Γκιούλ, στις εκλογές του 2002.
Το ενδιαφέρον είναι ότι από τους έξι, τη στιγμή αυτή οι τρεις είναι εκτός ΑΚΡ. Ήτοι, ο Αμπντουλλάχ Γκιουλ είναι εκτός πολιτικής, ο Αμπντουλατίφ Σενέρ είναι βουλευτής Ικονίου του Λαϊκού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος (CHP), ενώ δεν είναι ανάμεσα στους υποψηφίους βουλευτές της 14ης Μαΐου 2023, ο İdris Naim Şahin είναι επικεφαλής του ψηφοδελτίου του Καλού Κόμματος (İYİ Parti) στο νομό Κοτυώρων – Ορντού.
Όσον αφορά τους άλλους δύο, ο Μπιναλί Γιλντιρίμ, ο οποίος φημολογείται ότι είναι και ο «ταμίας» του Ερντογάν από τότε που ήταν Δήμαρχος Μητροπολιτικού Δήμου Κωνσταντινούπολης, είναι Αντιπρόεδρος του ΑΚΡ και υποψήφιος βουλευτής Σμύρνης, ενώ ο Μπουλέντ Αρίντς απέχει της ενεργού πολιτικής, αφού τον διαδέχτηκε ο γιός του, Μουτζαχίντ, ο οποίος είναι υποψήφιος βουλευτής Μαγνησίας του Συπίλου.
Από τα παραπάνω αλλά και από την πολιτική πορεία και μεταμόρφωση του Ερντογάν, προκύπτει ότι το ΑΚΡ έχει μετατραπεί σε ένα καθαρά προσωποπαγές κόμμα και είναι αμφίβολο αν μετά από την για οποιοδήποτε λόγο αποχώρηση του παραδοσιακού του ηγέτη, θα κατορθώσει να συνεχίσει να παίζει τον ηγετικό του ρόλο στα πολιτικά πράγματα της Τουρκίας, όπως συμβαίνει από το 2002 μέχρι σήμερα.
Ίσως είναι από τα πιο δύσκολα παίγνια να διαβλέψει κανείς το πώς θα διαμορφωθεί το πολιτικό σκηνικό στην Τουρκία, την μετά Ερντογάν εποχή.
