Eνα διαχρονικά επίκαιρο απόσπασμα από το βιβλίο τού W. Alison Phillips με
τίτλο “The War of Greek Independence 1821-1833”,1 εκδοθέν το 1897, λίγα χρόνια
μετά την χρεοκοπία τής Ελλάδος (1893) και αμέσως μετά την στρατιωτική της ήττα
από τήν Τουρκία στον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο τού 1897, ήτοι σε μια ζοφερή
περίοδο για τον ταπεινωθέντα τότε Ελληνικό λαό, τότε που η (χρεοκοπημένη και
ηττημένη) Ελλάδα υφίστατο έναν επακόλουθο διασυρμό της σε παγκόσμιο επίπεδο.
Για τη συγκρότηση ενός έθνους, απαιτούνται πολλά περισσότερα από μια
γεωγραφική επέκταση της επικράτειάς του και από την εγγύηση των Μεγάλων
Δυνάμεων.
Υπό αυτό δε το πρίσμα, έχει τεθεί υπό αμφισβήτηση το εάν ο χαρακτήρας των
Ελλήνων είναι τέτοιος που να δικαιολογεί την άποψη ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις
πρέπει να εμπιστευθούν στους Έλληνες οποιαδήποτε εκτεταμένη κυρίαρχη
επικράτεια.
Επισημαίνεται μάλιστα ευρέως ότι, ως έθνος, οι Έλληνες έχουν χρεοκοπήσει και,
ως λαός, παρότι διαθέτουν πολλά ελκυστικά χαρακτηριστικά, είναι
αυτοδιχαστικοί, ασταθείς και ανέντιμοι.
Ωστόσο, αν και όλα αυτά μπορούν ευλόγως να διατυπωθούν περί των Ελλήνων, και
μάλιστα αυτά τα ελαττώματα ανεφάνησαν πολύ ξεκάθαρα στην ιστορία του Πολέμου
τής Ανεξαρτησίας, εντούτοις εκείνος ο πόλεμος [1821-1830] και αυτός που μόλις
διεξήχθη [1897], αποδεικνύουν ότι οι Έλληνες είναι ικανοί να κάνουν μεγάλες
θυσίες για χάρη ενός εθνικού ιδεώδους.
Επομένως είναι πιθανό ότι, με ένα ευρύτερο πεδίο δράσης [με μεγαλύτερη
επικράτεια και διευρυμένη οικονομία] στο οποίο θα δουλέψουν, οι αντιλήψεις
τους περί καθήκοντος και πατριωτισμού θα διευρυνθούν τότε ανάλογα.
Το να ισχυριστεί κανείς ότι οι Έλληνες, ως φυλή, δεν είναι σε θέση να
εγκαθιδρύσουν και να διατηρήσουν ένα ισχυρό κράτος, είναι σαν να αγνοεί το
κύριο μάθημα μιας μακράς, αν και συγκριτικά παραμελημένης, περιόδου τής
ιστορίας:
Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήταν ελληνικό κράτος.
Παρότι όμως εκείνο το κράτος ήταν όντως απελπιστικά διεφθαρμένο, κατά κανόνα
μάλιστα στο κέντρο [Κωνσταντινούπολη], εντούτοις διατήρησε τον πολιτισμό και
τα κατάλοιπα του αρχαίου πολιτισμού για χίλια χρόνια ενάντια στην πλημμυρίδα
τής βαρβαρότητας, η οποία, από τον βορρά και την ανατολή, απειλούσε να τα
κατακλύσει.
“Είμαστε ό,τι μας κάνουν οι ήλιοι και οι άνεμοι και τα νερά.”2
Οι δε σύγχρονοι Έλληνες είναι από πολλές απόψεις ό,τι ήταν οι πρόγονοί τους
πολύ πριν.
Ποτέ δεν υπήρξε μια εποχή κατά την οποία η Ελλάδα κατοικείτο από μια φυλή
ηρώων και φιλοσόφων—ήτοι μια φυλή όπου όλοι ήσαν ήρωες ή φιλόσοφοι—ή κατά την
οποία όλοι οι ηγήτορές τους κυβερνούσαν αποκλειστικά βάσει κινήτρων αγνού
πατριωτισμού.
Το Αθηναϊκό πλήθος που άκουγε τα αριστουργήματα του Αισχύλου ή του Σοφοκλέους
ήταν τόσο ασταθές όσο και προληπτικό, και τόσο σκληρό όσο και το Αθηναϊκό
πλήθος σήμερα.
Ο ήλιος του αρχαίου πολιτισμού τής Ελλάδος έχει δύσει, και δεν βλέπουμε σήμερα
παρά μόνον το λυκόφως του, που εντούτοις φωτίζει ακόμη τις ψηλότερες και πιο
αγνές [απάτητες] βουνοκορφές, ενώ η σκοτεινή νύχτα τής λήθης έχει πέσει πάνω
από όλα τα άλλα τα δικά μας, όσα δηλαδή είναι χαμηλά, και χαμερπή, και
κοινότυπα.
Δεν επαφίεται λοιπόν σε εμάς να κρίνουμε τον σύγχρονο Έλληνα ως ανάξιο της
συμπάθειάς μας, επειδή φαίνεται να είναι διαμορφωμένος από ένα λιγότερο ηρωικό
καλούπι απ’ ότι εκείνοι από τούς οποίους καυχιέται ότι κατάγεται.
Η συμπεριφορά μας ενδείκνυται μάλλον να είναι ίδια με εκείνη τού Λόρδου
Βύρωνα, περί του οποίου ο Συνταγματάρχης Napier έγραψε τα εξής:
“ Όλοι [οι Φιλέλληνες] ήρθαν, περιμένοντας να βρουν την Πελοπόννησο γεμάτη με
άνδρες τού Πλουτάρχου, και όλοι επέστρεψαν, θεωρώντας ότι ακόμη και οι
έγκλειστοι του Newgate3 είναι πιο ηθικοί.
Ο Λόρδος Byron όμως έκρινε τους Έλληνες δίκαια:
Ήξερε ότι οι μισοπολιτισμένοι άνθρωποι είναι γεμάτοι ελαττώματα και ότι
επομένως πρέπει να επιδεικνύουμε μεγαλοψυχία κατά την αξιολογική μας κρίση
ειδικά σε περιπτώσεις χειραφετηθένων σκλάβων.
Εκείνος συνεπώς προχώρησε, κρατώντας χαλινάρια, όχι θεωρώντας τούς Έλληνες
καλούς, αλλά ελπίζοντας να τους κάνει καλύτερους.”
Οι συνθήκες έχουν αλλάξει, διότι από τότε η Ελλάδα έχει απολαύσει μισό αιώνα
ελευθερίας.
Επί πλέον δε καλά θα κάνουμε να αντιμετωπίζουμε τον λαό της με μια παρόμοια
φιλάνθρωπη κρίση και αντίστοιχη ελπίδα.
Διότι βεβαίως το μέλλον τής Ανατολής δεν ανήκει στους Τούρκους—οι οποίοι, παρά
την προσωπική τους αξία και τα θετικά ποιοτικά τους χαρακτηριστικά, είναι
δεσμευμένοι από ένα σύστημα που φαίνεται ανίκανο να μεταρρυθμισθεί—αλλά με
αυτούς τούς καταφρονουμένους και συχνά υποβαθμιζομένους Χριστιανικούς λαούς,
στους οποίους ενυπάρχει, στη θρησκεία τους αν όχι στη φυλή τους, η δυνατότητα
για πρόοδο και βελτίωση.
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
Πηγή:
(1) Walter Alison Phillips, 1897. The War of Greek Independence
1821-1823
(Charles Scribner’s Sons, New York), ch.
XXIV pp. 402-405:
http://scans.library.utoronto.ca/pdf/3/32/warofgreekindepe00philuoft/warofgreekindepe00philuoft_bw.pdf
(2) Walter Savage Landor (1775–1864) «An Invocation» («Μια
Έκκληση»), στ.1: http://www.bartleby.com/246/9.html.
(3) Νewgate prison: Διαβόητη φυλακή τού Λονδίνου επί 9
αιώνες (από το 1188 μέχρι το 1902).
https://www.istorikathemata.com/2018/06/blog-post.html
