«Μπορεί η Τουρκία να επιχειρεί να ομαλοποιήσει τις σχέσεις της με το Ισραήλ στέλνοντας νέο πρέσβη στο Τελ Αβίβ, ωστόσο πρέπει να είμαστε προσεκτικοί και να μην ερμηνεύσουμε αυτές τις κινήσεις ως ένδειξη της πρόθεσης, είτε από την Τουρκία, είτε από το Ισραήλ, για αποκατάσταση των σχέσεων των δύο κρατών», δήλωσε στον Nicholas Morgan του Ahval, η ερευνήτρια του Ινστιτούτου Σπουδών Εθνικής Ασφάλειας του Τελ Αβιβ, Dr. Gallia Lindenstrauss.
Σύμφωνα με τη Lindenstrauss, οι συνομιλίες Ισραήλ-Τουρκίας για την αποκατάσταση των διπλωματικών τους σχέσεων έχουν δοκιμαστικό χαρακτήρα και αποσκοπούν στο να «βγάλουν» την Άγκυρα από την απομόνωση στην οποία βρίσκεται.
«Για πολλά κράτη στην περιοχή, το Ισραήλ δεν είναι πλέον η ρίζα του προβλήματος στη Μέση Ανατολή αλλά, απεναντίας, είναι μέρος της λύσης. Από την άλλη, η Τουρκία πλέον είναι ένας αρνητικός παράγοντας», σημειώνει η ερευνήτρια.
Το Ισραήλ απολάμβανε αρκετά προνόμια μέσα από τη σχέση του με την Τουρκία, συμπλήρωσε. «Το Τελ Αβίβ έπρεπε να αναπληρώσει την απώλεια ενός σημαντικού συμμάχου (της Τουρκίας) και το έκανε αναπτύσσοντας σχέσεις, όχι με ένα, αλλά με πολλά κράτη».
Το ΑΚΡ, κυβερνόν κόμμα στην Τουρκία, ανακοίνωσε στις 4 Δεκεμβρίου τον διορισμό του Ufuk Ulutaş ως νέο πρέσβη της τουρκικής αποστολής στο Ισραήλ, καλύπτοντας έτσι ένα κενό που υπήρχε τα τελευταία δύο χρόνια (η Τουρκία απέσυρε τον πρέσβη της το 2018, μετά την μεταφορά της αμερικανικής πρεσβείας στην Ιερουσαλήμ.
Ο 40χρονος Ulutaş, μπορεί να χαρακτηριστεί αντισυμβατική επιλογή για αυτό το πόστο, καθώς δεν είναι διπλωμάτης καριέρας, ωστόσο έχει μελετήσει στο παρελθόν τα θέματα που αφορούν το Ισραήλ. Επίσης, οι απόψεις του έχουν χαρακτηριστεί στο παρελθόν φιλο-παλαιστινιακές.
Προηγήθηκαν επαφές των δύο χώρων για το ενδεχόμενο αποκατάστασης των σχέσεων σε πρεσβευτικό επίπεδο, πριν την ανακοίνωση. Ο αρχηγός των τουρκικών υπηρεσιών πληροφοριών, Hakan Fidan, φαίνεται να συναντήθηκε με Ισραηλινούς αξιωματούχους για να συζητήσει ανεπίσημα ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
«Για να αναλύσουμε τα κίνητρα που οδηγούν σε αυτές τις κινήσεις, πρέπει να δούμε τις πρόσφατες αμερικανικές εκλογές και τη συμφωνία Ισραήλ-ΗΑΕ, γεγονότα που καθιστούν την Τουρκία πιο απομονωμένη στη Μέση Ανατολή», λέει η Lindenstrauss στο Ahval.
H Lindenstrauss υπογράμμισε ότι οποιαδήποτε προσπάθεια και επαφή με σκοπό την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων «δεν είναι και τόσο μεγάλη υπόθεση», διότι οι σχέσεις ποτέ δεν υποβαθμίστηκαν επισήμως. Επίσης παραμένει άγνωστο το αν θα πραγματοποιηθεί κάποια συνάντηση, καθώς δεν έχει γίνει καμία ανακοίνωση επί τούτου μέχρι σήμερα.
Η νίκη του Biden έχει κατά κάποιο τρόπο σοκάρει το επιτελείο του τουρκικού ΥΠ.ΕΞ. Ο Biden είναι δηλωμένος υποστηρικτής του Ισραήλ και της ομαλοποίησης των σχέσεων του Τελ Αβίβ με αραβικά κράτη. Στον αντίποδα, ο νεοεκλεγείς Πρόεδρος των ΗΠΑ έχει ασκήσει σφοδρή κριτική, ειδικά κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας, στην Τουρκία και τον Πρόεδρο Ερντογάν.
Εάν η Τουρκία επιζητά την αποκατάσταση των σχέσεών της με το Ισραήλ, τότε ο Biden μπορεί να αποδειχτεί ένας χρήσιμος σύμμαχος σε αυτή της την προσπάθεια, προσθέτει η Lindenstrauss. O ίδιος ο Αμερικανός Πρόεδρος προσπαθεί να επιτύχει την ανάπτυξη καλύτερων σχέσεων μεταξύ Νετανιάχου-Ερντογάν.
«Το επιτελείο του Biden μάλλον σκέφτεται ότι θα ήταν καλό να ηρεμήσει αυτό το κλίμα έντασης που επικρατεί μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας» είπε η Lindenstrauss.
Η Τουρκία και το Ισραήλ κάποτε διατηρούσαν σχέσεις οι οποίες χαρακτηριζόταν από τη συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας, ωστόσο οι σχέσεις Τελ Αβίβ- Άγκυρας ήταν ρευστές. Σε μια ενημερωτική αναφορά του 2010, ο Ulutaş κατηγόρησε το Ισραήλ αποκαλώντας το απομονωμένο από τις υπόλοιπες χώρες στην περιοχή και σχολιάζοντας καυστικά την κατάσταση στο εσωτερικό της χώρας και τη στάση του στις σχέσεις με την Παλαιστίνη.
Μια δεκαετία αργότερα, η Τουρκία είναι o απομονωμένος «παίκτης» στην περιοχή και το κράτος που «ζει» μια εύφλεκτη κατάσταση στο εσωτερικό του. Η Lindenstrauss παρατηρεί επίσης ένα συσχετισμό των σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ με το ζήτημα της Παλαιστίνης· για παράδειγμα το γεγονός ότι οι σχέσεις των δύο χωρών ήταν στην καλύτερη τους φάση τη δεκαετία του ’90, χρονική περίοδος που συμπίπτει με τις συμφωνίες του Όσλο.
Ο Τούρκος ναύαρχος εν αποστρατεία Cihat Yaycı, συνέταξε μια αναφορά, η οποία δημοσιεύθηκε από το Moshe Dayan Center· αναφορά που υποστηρίζει ότι η Άγκυρα επιχειρεί να αποκαταστήσει τις διμερείς της σχέσεις με το Ισραήλ. Ο Yaycı προτείνει μέσω της αναφοράς την παράνομη δημιουργία θαλασσίων συνόρων Τουρκίας-Ισραήλ σε βάρος των κυπριακών δικαιωμάτων.
«Πέρα από τα νομικά εμπόδια, το Ισραήλ και η Αίγυπτος θα προτιμούσαν μια συμφωνία με ένα αξιόπιστο κράτος αντί της Τουρκίας, παρόλο που η Άγκυρα προσφέρει περισσότερα», λέει η Lindenstrauss.
Οι εθνικιστικές και επεκτατικές απόψεις του Yaycı είναι ήδη γνωστές, καθώς είναι από τους πιο γνωστούς στρατιωτικούς αξιωματούχους της Τουρκίας και αρχιτέκτονας του χάρτη της «Γαλάζιας Πατρίδας». Ο Ερντογάν το Δεκέμβριο του 2019 ευχαρίστησε τον Yaycı για τις υπηρεσίες του στο σχεδιασμό του Τουρκο-Λιβυκού μνημονίου.
Ένας άλλος παράγοντας που θα απέτρεπε την αποκατάσταση των σχέσεων των δύο χωρών, είναι η σχέση Ερντογάν-Νετανιάχου. Οι δύο ηγέτες έχουν ανταλλάξει βαρείς χαρακτηρισμούς στο παρελθόν, ενώ τα πολιτικά κίνητρα που απορρέουν από το εσωτερικό των δύο χωρών, ευνοούν μια σκληρή γραμμή του ενός απέναντι στον άλλο και κατ’ επέκταση «ναρκοθετούν» την ομαλοποίηση των διμερών σχέσεων Τελ Αβίβ-Άγκυρας.
«Υπάρχει μεγάλη καχυποψία στη σχέση Ερντογάν-Νετανιάχου, μια κατάσταση που χειροτερεύει σταδιακά», λέει η Lindenstrauss, συμπληρώνοντας όμως ότι αυτό δεν είναι απαραίτητα ένα απροσπέλαστο εμπόδιο· ωστόσο, οι πολιτικές των δύο χωρών, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, περιορίζουν τις δυνατότητες τους για συνεννόηση.
Παρά τις διαφορές μεταξύ των δύο κρατών, υπάρχει περιθώριο για βελτίωση των σχέσεων τους. Σύμφωνα με τη Lindenstrauss, η απώλεια της Τουρκίας ως στρατηγικό σύμμαχο του Ισραήλ και ως πελάτη στρατιωτικών εξοπλισμών, ήταν κάτι στο οποίο το Τελ Αβίβ έκανε αρκετό καιρό να προσαρμοστεί πλήρως. Παρόλα αυτά, άλλοι τομείς, όπως το εμπόριο και ο τουρισμός επιβίωσαν μέσα στην παρακμάζουσα αυτή σχέση. Για παράδειγμα, η Τουρκία παραμένει ο 6ος μεγαλύτερος εμπορικός συνεργάτης του Ισραήλ.
Ο γρηγορότερος τρόπος ομαλοποίησης των σχέσεων των δύο κρατών θα ήταν ο τερματισμός της δραστηριότητας της Χαμάς σε τουρκικό έδαφος. Η Χαμάς θεωρείται τρομοκρατική οργάνωση από το Ισραήλ και τις ΗΠΑ και η Τουρκία κατηγορείται για τη χρηματοδότηση, ακόμα και την παροχή της τουρκικής ιθαγένειας, σε υψηλόβαθμα στελέχη της οργάνωσης. Εάν η Άγκυρα σταματούσε τη δραστηριότητα της οργάνωσης, αυτό θα ήταν ένα τεράστιο βήμα για την ανάπτυξη μιας καλύτερης σχέσης με το Τελ Αβίβ.
«Εάν το Ισραήλ έβλεπε μια αλλαγή στάσης της Άγκυρας σε αυτό το θέμα, θα καλωσόριζε την κίνηση. Λαμβάνοντας υπόψη τους ισχυρισμούς της Τουρκίας ότι όλες οι τρομοκρατικές οργανώσεις πρέπει να έχουν την ίδια μεταχείριση (άποψη που πηγάζει από τα προβλήματα της Άγκυρας με κουρδικές οργανώσεις), τότε θεωρώ αρκετά πιθανή μια αλλαγή στάσης της Τουρκίας απέναντι στη δράση της Χαμάς», δηλώνει η Lindenstrauss.
«Ωστόσο, αυτό θα ήταν το πρώτο από τα πολλά βήματα που χρειάζονται για την αποκατάσταση των σχέσεων. Οι πρέσβεις δεν κάνουν μαγικά. Χρειάζεται κι άλλος χρόνος προτού δούμε βελτιώσεις στις τουρκο-ισραηλινές σχέσεις», συμπληρώνει.
«Πιστεύω ότι η επιστροφή των πρεσβευτών στα πόστα τους είναι ένας εφικτός στόχος, αλλά δεν πιστεύω ότι θα θεραπεύσει την καχυποψία που διαβάλλει και τις δύο πλευρές».
ahvalnews.com
