Ο Henry Kissinger με την ιδιότητα του ακαδημαϊκού, στο βιβλίο ”Παγκόσμια
Τάξη: Σκέψεις γύρω από τον χαρακτήρα των εθνών και την πορεία της ιστορίας” ,
αναφέρει πως όταν ήταν υποψήφιος διδάκτορας, έκανε μια επίσκεψη στον
απερχόμενο πρόεδρο των ΗΠΑ, Harry Truman για να του κάνει ακαδημαϊκή
συνέντευξη. Τον ρώτησε ”Ποιά θεωρείτε πως ήταν η καλύτερη στιγμή που είχατε
ως πρόεδρος των ΗΠΑ στην εξωτερική πολιτική;”. Ο Truman απάντησε:
”Εξολοθρεύσαμε τους εχθρούς μας και μετά τους επανεντάξαμε στο σύστημα”.
Αλέξανδρος Δρίβας
Πολύ πριν από αυτό το γεγονός, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Theodore Roosevelt είχε
αναφέρει την εξής προτροπή: ”Κράτα σκληρό ραβδί και λέγε και καλά λόγια, έτσι
θα φτάσεις πολύ μακριά”. Ο συγκερασμός των δύο σκέψεων δύο διαφορετικών
Αμερικανών προέδρων, αποκαλύπτει σε μεγάλο βαθμό την αμερικανική σκέψη γύρω
από την εξωτερική πολιτική. Μια ηγεμονική χώρα, πετυχαίνει σε διάρκεια
ηγεμονικού χρόνου, αν ξέρει να διαχειρίζεται καταστάσεις με τέτοιον τρόπο.
Όπως χειρίζονται οι ΗΠΑ την Τουρκία.
Η αμερικανική εξωτερική πολιτική, χαρακτηρίζεται από αντιθέσεις. Ο Stephen
Sestanovich, ακαδημαίκός του Columbia University και άνθρωπος με εμπειρία πάνω
στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, έχει ορίσει αρκετά ζεύγη αντιθέσεων. Ένα από
αυτά, είναι οτι οι ΗΠΑ έχουν δημιουργήσει και ενθαρρύνει τις πολυμερείς
διαπραγματεύσεις και τη δημιουργία διεθνών οργανισμών (όπως το ΝΑΤΟ) ενώ
πολλές φορές, αγνοούν αυτούς τους οργανισμούς. Οι ΗΠΑ κατά την περίοδο Trump
κράτησαν μια απόσταση από το ΝΑΤΟ και η ενασχόλησή τους, στηρίχθηκε κυρίως στη
σύγκλιση όλων των εταιρικών καθηκόντων των κρατών-μελών. Όταν κινδύνευσε η
συνοχή του ΝΑΤΟ από την ελληνοτουρκική κρίση, τη γαλλοτουρκική διένεξη, τη
στενή σχέση Ρωσίας-Τουρκίας και Γερμανίας-Ρωσίας (στον ενεργειακό τομέα) οι
ΗΠΑ ασχολήθηκαν πολύ ενεργά με το ΝΑΤΟ ειδικά το τελευταίο έτος. Ο Mike Pence
εντός του ΝΑΤΟ, είχε προειδοποιήσει Τουρκία και Γερμανία οτι είτε θα
ακολουθήσουν τους κανόνες της συμμαχίας ή αλλιώς, πρέπει να σκεφτούν το μέλλον
τους σε αυτήν. Στην πρόσφατη διάσκεψη υπουργών του ΝΑΤΟ ο Mike Pompeo
απασφάλισε και είπε στον Cavusoglou πράγματα που δεν έχει ακούσει κανείς
σύμμαχος των ΗΠΑ. Οι κυρώσεις των ΗΠΑ με βάση τον νόμο CAATSA και τη διάταξη
231, ανοίγουν ένα νέο κεφάλαιο όχι μόνο στις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας, αλλά και
των ΗΠΑ με τον υπόλοιπο κόσμο.
Οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν οτι ο καιρός που θα έρθουν σε διάφορες μορφές σύγκρουσης
με άλλες μεγάλες δυνάμεις (πέραν των υφιστάμενων μορφών σύγκρουσης) πλησιάζει
και πως η παγκόσμια τάξη, οφείλει να είναι με τέτοιον τρόπο δομημένη, ώστε να
είναι προς όφελος των ΗΠΑ κατά την αφετηρία των συγκρούσεων αυτών. Οι ΗΠΑ για
να αντιμετωπίσουν την Κίνα (και ίσως και τη Ρωσία, χωρίς αυτό να είναι βέβαιο)
θα χρειαστούν συμμάχους οι οποίοι θα τηρούν τα πεσυμφωνημένα. Η χρυσή περίοδος
για χώρες όπως η Τουρκία και η Γερμανία, έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί και καλό
είναι να μην περιμένουμε από τον πρόεδρο Biden να είναι πολύ γενναιόδωρος με
χώρες που άλλοτε θέλουν το ΝΑΤΟ για να τους εξασφαλίζει αλλά όχι να το
πληρώνουν, άλλοι για να εκβιάζουν συμμάχους, άλλοι για να ”κρατάνε” δέσμια
την Αμερική στην Ευρώπη αλλά ταυτόχρονα να επιθυμούν εμβάθυνση των ευρωρωσικών
σχέσεων στον τομέα της ενέργειας ενώ στα λόγια, μιλούν για ”ενεργειακή
διαφοροποίηση”. Οι ΗΠΑ σαν ισχυρότερη χώρα του κόσμου χώρα του κόσμου, θα
συνεχίσει να αιμοδοτεί με συλλογικά αγαθά φίλους και συμμάχους σε όλον τον
κόσμο, όμως κάθετί έχει όρους και προϋποθέσεις.
Ο Christopher Ford που υπηρετεί την αμερικανική διπλωματία από τη θέση του
αναπληρωτή γραμματέα, δήλωσε πως ”Δεν ήταν μια απερίσκεπτη απόφαση η επιβολή
κυρώσεων στην Τουρκία. Περιμέναμε πολύ καιρό, δώσαμε χρόνο στους Τούρκους αλλά
δε μας άφησαν άλλη επιλογή”. Ο σκοπός των ΗΠΑ είναι χώρες σαν την σημερινή
Τουρκία, να τις πειθαρχήσουν και να τις αναγκάσουν να δουν τις δεσμεύσεις
τους. Η Τουρκία είναι στο ΝΑΤΟ και αντιστρατεύεται τα συμφέροντα των ΗΠΑ και
του ΝΑΤΟ συνολικά. Μετά τη συμμόρφωσή της, οι ΗΠΑ θα την επανεντάξουν στη
ρουτίνα η οποία θα είναι προσοδοφόρα για όλους τους συμμάχους. Οι ΗΠΑ
εξαντλούν όλα τα διπλωματικά μέσα (λένε καλά λόγια δηλαδή) αλλά έχουν τη
δυνατότητα να δείξουν οτι κρατούν σκληρό ραβδί. Τίποτε διαφορετικό δηλαδή από
όσα έλεγαν οι Truman και Theodore Roosevelt πολλές δεκαετίες πριν. Οι κυρώσεις
που χτύπησαν την καρδιά των συμφερόντων της οικογένειας Ερντογάν, δείχνει του
λόγου το αληθές. Οι ΗΠΑ δεν επιθυμούν κυβερνήσεις σαν το ΑΚΡ. Ένας από τους
λόγους που οι ΗΠΑ αποφάσισαν την επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία, είναι ο
παραδειγματισμός για άλλες χώρες που σίγουρα θα υιοθετούσαν μιμητισμό,
βλέποντας την Τουρκία να είναι στο ΝΑΤΟ αλλά να μπορεί να έχει μια ασύδοτη
πολιτική. Αν όλες οι χώρες στον κόσμο κάνουν κάτι τέτοιο, τότε ο βαθμός
αταξίας θα αγγίξει επικίνδυνα επίπεδα για την ειρήνη του κόσμου. Η πολιτική
των ΗΠΑ έναντι της Τουρκίας, είναι κομμάτι μιας διεθνούς πολιτικής την οποία
οι Αμερικανοί θα ακολουθήσουν.
Στην Ελλάδα για ακόμη μια φορά κοιτούμε με συναίσθημα τις αμερικανοτουρκικές
σχέσεις οι οποίες σαφώς και έχουν σαν ελέφαντα στο δωμάτιο τις
ελληνοτουρκικές, όμως δεν ταυτίζονται οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις με τις
αντίστοιχες αμερικανοτουρκικές, απλώς επηρεάζονται σε ένα βαθμό που τον
αποφασίζει το ισχυρό μέλος του τριγωνικού πλέγματος σχέσεων, δηλαδή, των ΗΠΑ.
Οι ΗΠΑ δεν έχουν στην κορυφή της ατζέντας των προβληματικών αμερικανοτουρκικών
σχέσεων τα ελληνοτουρικά. Η Ελλάδα σαν το αδύναμο μέρος, τις έχει. Η χώρα μας
πρέπει να συνεχίσει να επαυξάνει τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις σε απόλυτο
βαθμό, ανεξάρτητα από το τι γίνεται με την Τουρκία και το πότε αυτή θα έχει
εξάρσεις ή υφέσεις στις σχέσεις της με τις ΗΠΑ. Οι περισσότεροι στην Ελλάδα,
υποβάθμισαν τις κυρώσεις πάντα με παρονομαστή την Ελλάδα. Λες και η Ελλάδα
ήταν ο λόγος για τον οποίον οι ΗΠΑ ”χτυπούν” (και θα συνεχίσουν) την
Τουρκία. Ακόμη περισσότεροι, έχουν αμφιβολίες ακόμη και για τις δυνατότητες
των ΗΠΑ και οτι κακώς αναφέρονται ως ”υπερδύναμη”. Το να θέλει κάποιος να
πάει αντίθετα στο ρεύμα για να είναι ένα απλό πνεύμα αντιλογίας, είναι θεμιτό.
Η πραγματικότητα όμως είναι αυτή που καθορίζει το τόδε τι κάθε γεγονότος.
Οι ΗΠΑ είναι ακόμη και στο υβριδικό μονο-πολυπολικό σύστημα, η μεγαλύτερη
οικονομική δύναμη, με δεσπόζουσα θέση σε όλους τους οργανισμούς που
δημιούργησε μεταπολεμικά, η χώρα με το μεγαλύτερο στρατό στον κόσμο και ικανή
να επιβλέπει την ομαλή διεξαγωγή του παγκόσμιου εμπορίου σε κάθε θάλασσα, όταν
η μελλοντική δύναμη που θα διεκδικήσει τα σκήπτρα από τις ΗΠΑ, έχει με 17
χώρες διαφορές και ναυπήγησε μόλις το δεύτερο αεροπλανοφόρο της. Οι ΗΠΑ
κυριαρχούν στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα και το δολάριο παραμένει το
νόμισμα των συναλλαγματικών αποθεμάτων. Αν οι ΗΠΑ δεν είναι υπερδύναμη, τότε
ας φανταστούμε μια που είναι υπερδύναμη, πώς θα είναι. Αυτό που μπερδεύουμε
ωστόσο, είναι η διαχείριση μιας τέτοιας ανεπανάληπτης ισχύος, (ισχύ που
παραδέχεται μέχρι και ο ακαδημαϊκός Walt ο οποίος στέκεται συχνά κριτικά
απέναντι στις ΗΠΑ) θέλει σοφία στην άσκησή της. Αυτού του τύπου οι δυνάμεις
μπορούν να προκαλέσουν τεράστια ζημιά με ένα tweet και σε έναν κόσμο που είναι
συνδεδεμένος, μπορεί να τους γυρίσει μπούμερανγκ. Οι ΗΠΑ μαθαίνουν από τα λάθη
απότομου και άτσαλου παρεμβατισμού σε Ιράκ που ήταν ένα deja vu του Συνδρόμου
του Βιετνάμ. Αν καταφέρουμε να έχουμε μεγάλες αμερικανικές δεσμεύσεις εντός
της χώρας μας (οικονομικά και στρατιωτικά συμφέροντα των ΗΠΑ) τότε ο καιρός
που θα αποκτήσουμε και συγκριτικά κέρδη έναντι της Τουρκίας, ως εξαγόμενα από
τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις, πλησιάζει. Για τα αμερικανικά συμφέροντα, η
Ελλάδα, η Κύπρος, τα ΗΑΕ, η Αίγυπτος, το Ισραήλ και η Ιορδανία έχουν γίνει ήδη
χώρες πολύ σημαντικές και σκοπός μας είναι να διαβάσουμε σωστά τη μεγάλη
εικόνα και αυτήν την ορθή ανάγνωση να την εξαργυρώσουμε υπέρ των ελληνικών
συμφερόντων.
* Ο Αλέξανδρος Δρίβας είναι Research Fellow – Hellenic American Leadership
Council, (HALC) Ph.D. Cand. (Hellenic-American Relations after the Cold War
Era).
