Τα όσα ζούμε ως παιδιά και έφηβοι προσδιορίζουν την επιτυχία της επαγγελματικής και προσωπικής μας ζωής, καθώς είναι αυτά που διαμορφώνουν το χαρακτήρα και την προσωπικότητα που ‘φέρουμε’. Σε αυτό έχουν καταλήξει ουκ ολίγοι επιστήμονες που έχουν ερευνήσει το θέμα, μέσα στα χρόνια. Μια τέτοια περίπτωση ήταν η 2016 National Survey of Children’s Health Μια άλλη το βιβλίο ‘Ηγεσία για παιδιά’. Αν έχεις διάθεση να μάθεις περισσότερες λεπτομέρειες, μπορείς να επισκεφτείς την ιστοσελίδα του CDC (Centers for Disease Control -Κέντρα Ελέγχου Επιδημιών) και να αναζητήσεις το link για ‘τις αρνητικές παιδικές εμπειρίες’.
Ή μπορείς να μείνεις κοντά μας και να διαβάσεις πώς μεγάλωσε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, πρόσωπο που βρέθηκε και τα τελευταία 24ωρα στην επικαιρότητα, μετά την επιβολή κυρώσεων των ΗΠΑ για τα συστήματα πυραύλων S-400. Για αυτό και σκεφτήκαμε να ανατρέξουμε στα παιδικά του χρόνια, σε μια προσπάθεια να κατανοήσουμε το ‘φαινόμενο’. Αν προκύπτει κάτι είναι πως από παιδί έβρισκε πάντα τον τρόπο να πάρει αυτό που θέλει -ακόμα και αν έπρεπε να διαγράψει φίλους του ή και τον εαυτό του.
Γεννήθηκε ως μέλος μεικτής οικογένειας!
O Recep Tayyip Erdoğan γεννήθηκε (26/2/1954) στην Kasımpaşa, τμήμα της περιφέρειας Beyoğlu της Κωνσταντινούπολης, που σύμφωνα με αυτό που είχε γράψει το Muukrant.nl, τον Οκτώβρη του 2018 “είναι το κομμάτι γης με την μικρότερη αξία, στη Μonolopy της Κωνσταντινούπολης”.
Η Kasımpaşa είναι εκ των παλαιότερων κατοικημένων περιοχών της Κωνσταντινούπολης, με ισχυρή ναυτική παράδοση που άνθισε μετά την Άλωση (29/5/1453). Τις δεκαετίες του ’50 και του ’60, η πόλη κατοικείτο από εργάτες του λιμανιού και ναυτικούς. Άλλαξε εικόνα στις αρχές του 21ου αιώνα, όταν έγιναν επενδύσεις για την κατασκευή νέου σταδίου, αθλητικού κέντρου, πισίνας, βιβλιοθήκης και εγκαταστάσεων κοινωνικής αναψυχής. Να σου πω ότι το όνομα του γηπέδου της Kasımpaşa Spor Kulübü είναι αυτό που φαντάζεσαι (Recep Tayyip Erdoğan Stadium).
Παρεμπιπτόντως, η οικογένεια του Σουλτάνου είχε μετακομίσει στην Kasımpaşa από την Güneysu της περιφέρειας Rize (βορειοανατολικά της χώρας, στην ανατολική ακτή της Μαύρης Θάλασσας), όπου ο πατέρας του, Ahmet εργαζόταν ως ακτοφύλακας. Η μητέρα του, Tensile ‘ασχολείτο με την εκπαίδευση των πέντε παιδιών της οικογένειας. Δεν ήταν όλα δικά της. Πέραν του Recep, είχε αποκτήσει με τον Ahmet ένα αγόρι (τον Mustafa) και ένα κορίτσι (την Vesile). Η κολόνα του σπιτιού είχε γίνει άλλες δυο φορές πατέρας (του Mehmet και του Hasan), από τον πρώτο του γάμο (με την Havuli).
Τo Inside Over έχει γράψει πως ο πατέρας του υπήρξε αυστηρός, πολύ θρήσκος και είχε ένα θέμα με τη διαχείριση του θυμού του. Όταν ο Ρετζέπ ήταν 6 χρόνων, είχε πει μια κακή λέξη. Τον έβαλε να κρέμεται από ταβάνι με τα χέρια του, έως ότου νιώσει να του ‘κόβονται’.
Η φαμίλια επέστρεψε στην συντηρητική αυτή πόλη, όταν ο Ερντογάν ήταν μωρό. Θα μου επιτρέψεις να σου πω δυο πράγματα για το Rize, γιατί θα τα χρειαστείς: η πρώτη ονομασία της περιοχής ήταν Lazistan. Οι Λαζοί είναι φυλή που ζει στις παράλιες περιοχές του Ευξείνου Πόντου, που ανήκουν στην Τουρκία και τη Γεωργία. Για περισσότερες πληροφορίες και διευκρινίσεις, μπορείς να κάνεις ένα click στο κείμενο του Κώστα Φωτιάδη, καθηγητή της Νεότερης Ιστορίας. Αλλιώς κράτα πως οι Κεμαλιστές ήταν αυτοί που απαγόρευσαν τη χρήση του Lazistan και επέβαλαν το Rize.
Όλα αυτά στα είπα για να φτάσω στο “η οικογένεια μου είναι από το Γεωργία, μετανάστευσε από το Batumi (δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας) για το Rize” που φερόταν να ‘χει πει ο Ερντογάν όταν ήταν ακόμα άγνωστος. Το διέψευσε σε τηλεοπτική παρουσία, στο NTV το 2014, όταν σχολίασε “δεν θα πιστέψετε τι έχει ακουστεί για εμένα. Είπαν πως είμαι Γεωργιανός και ακόμα πιο άσχημα πράγματα. Με έχουν αποκαλέσει Αρμένιο. Είμαι όμως, Τούρκος”.
Το Rize το έχει προσδιορίσει ως πνευματικό του σπίτι και το 2015 παρουσίασε το ανακαινισμένο τεράστιο τζαμί Qibla Mountain Mosque που υπήρχε από το 1800 αλλά εκείνος το αποθέωσε, μέσω έργου που διέταξε να ξεκινήσει το 2013 και παρακολουθούσε από κοντά. Σημείωσε πως δεν δέχθηκε να σταματήσουν οι εργασίες το χειμώνα, με συνέπεια να κινδυνέψει η ζωή τριών εργατών που διέσωσε ο ίδιος -με το ελικόπτερο του.
Έγινε ο Imam Beckenbauer
Όταν ήταν 13 ο πατέρας του αποφάσισε να επιστρέψει η φαμίλια στην Κωνσταντινούπολη, για να μπορούν να ζήσουν λίγο καλύτερα -καθώς έως τότε και τα βασικά ήταν ζητούμενα. Ο Ερντογάν πήρε τους δρόμους -που δεν ήταν ακριβώς ασφαλείς για ένα μικρό παιδί- προκειμένου να ‘βγάλει’ χαρτζιλίκι, καθώς οι 2.5 τουρκικές λίρες -ποσό μικρότερο του ενός δολαρίου- την εβδομάδα που έπαιρνε από την οικογένεια του, δεν φτουρούσε. Του ‘χε στοιχίσει πολύ ότι ήθελε να αγοράσει ένα ποδήλατο, αλλά δεν μπορούσε. Αποφάσισε να κάνει κάτι για αυτό.
Έκανε τα πάντα, από το να πουλάει λεμονάδες που έφτιαχνε ο ίδιος, να αγοράζει φθηνές καρτ ποστάλ και να τις δίνει σε υψηλότερες τιμές, να προμηθεύει τους διψασμένους οδηγούς των πάντα γεμάτων δρόμων της Πόλης με νερό, έως το να πουλάει κουλούρια σε τρίκυκλο, στο οποίο είχε βάλει και βιτρίνα για να παρουσιάζει την πραμάτεια του. Αν είχε περισσότερο χρόνο στη διάθεση του (για παράδειγμα, τα σαββατοκύριακα) πήγαινε στους αγρούς και μάζευε τσάι και φουντούκια. Όταν δεν ήταν στο σχολείο ή για δουλειά, έπαιζε ποδόσφαιρο. Είχε εξελιχθελί σε πάθος. Οι συμπαίκτες του τον αποκαλούσαν ‘Imam Beckenbauer’. ‘Έκλεισε’ μια 16ετια στα γήπεδα. Έφτασε έως να γίνει μέλος ημιερασιτεχνικές ομάδες. Ο αστικός μύθος θέλει να τον είχε ζητήσει η Φενέρμπαχτσε, αλλά να μην τον άφησε να πάει ο πατέρας του.
Συμμαθητής με άλλους συνιδρυτές του κόμματος AKP
Τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση την ‘έβγαλε’ στο σχολείο İmam Hatip, που άνηκε στο πρόγραμμα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας με αυτά που ‘θα έβγαζαν καλούς μουσουλμάνους’, θα εκπαίδευαν αυτούς που θα προσλαμβάνονταν ως ιμάμηδες από την κυβέρνηση. Σημείωση: δεν ήθελε εκείνος να πάει εκεί. Το αποφάσισε ο πατέρας του, καθώς δεν ήταν ευχαριστημένος με τους βαθμούς του -που είχαν επηρεαστεί από τις διάφορες δουλειές που έκανε ο Ρετζέπ, αλλά μικρή σημασία είχε αυτό.
Μετά το πραξικόπημα του 1960 και το νέο σύνταγμα του 1961, οι απόφοιτοι μπορούσαν να μπουν στα πανεπιστήμια μόνο εφόσον ‘περνούσαν’ τις κατευθύνσεις που ‘έδιναν’ τα λαϊκά σχολεία. Αυτό το άλλαξε ο Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ, στην πρώτη του θητεία ως πρωθυπουργός ενώ μετά το πραξικόπημα του 1971 τα εκπαιδευτικά ιδρύματα που άνηκαν στο πρόγραμμα Imam Hatip έγινε ξανά επαγγελματικά, με στόχο να εκπαιδεύουν ιερείς και αξιωματούχους.
Αυξήθηκαν και κατά 230 μέσα σε μια τετραετία, με τους μαθητές να φτάνουν το 1974 τους 48.895 (και τους 200.300 το 1980). Για την ιστορία, οι γυναίκες έγιναν δεκτές πρώτη φορά το 1976. H αύξηση στον αριθμό των ιδρυμάτων αποδίδεται ως αποτέλεσμα της συμμετοχής συμμετοχής του Εθνικού Κόμματος Σωτηρίας σε σειρά συμμαχιών με τις κυβερνήσεις του Εθνικιστικού Μετώπου.
Στα μαθήματα που είχε στο πρόγραμμα ο Ερντογάν ήταν η μελέτη του Κορανιού, της ζωής του Προφήτη Μωάμεθ και της αραβικής γλώσσας. Οι επιδόσεις του ήταν τέτοιες που οι συμμαθητές του τον αποκαλούσαν ‘δάσκαλο μουσουλμανισμού’.
Παρεμπιπτόντως, ήταν συμμαθητής με άλλους ιδρυτές του κόμματος Adalet ve Kalkınma Partisi (ΑΚΡ ή ‘κόμμα δικαιοσύνης και ανάπτυξης’). Μεταξύ τους ήταν ο Fethullah Gülen, τον οποίον κατηγόρησε το 2016 ως υπεύθυνο για την ‘απόπειρα πραξικοπήματος‘.
Στα 15 εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε συνάντηση της εθνικιστικής φοιτητικής ομάδας που επεδίωξε να αυξήσει τους συντηρητικούς νέους, ώστε να αντιμετωπίσει την άνθηση του κινήματος των αριστερών στην Τουρκία (είμαστε στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου). Στα φαινόμενα που ‘χαν προκύψει ήταν μάχες των δυο πλευρών στους δρόμους και δολοφονίες φοιτητών. Ο Ερντογάν ξεχώρισε για τις ρητορικές του ικανότητες, όπως ανέπτυσσε μια λατρεία για τις δημόσιες ομιλίες. Τις ‘δούλεψε’ με διάβασμα και έρευνα και χρόνια μετά αποκάλυψε πως η πρώτη εμπειρία του τον βοήθησε να αποκτήσει το θάρρος να μιλά μπροστά σε λαό. Στη συνέχεια οργάνωσε κίνημα νέων για το (Ισλαμικό) Εθνικό Κόμμα Σωτηρίας, στην Κωνσταντινούπολη και προτιμήθηκε για πρόεδρος του. Έμεινε στο πόστο από το 1976 (και τα 22) έως το 1980.
Το μουστάκι που δεν ξύρισε
Πήρε απολυτήριο λυκείου το 1973. Ήθελε να συνεχίσει με ανώτερες σπουδές στο Mekteb-i-Mülkiye της Άγκυρας (το πιο παλιό ίδρυμα κοινωνικών σπουδών της Τουρκίας και γνωστό για το τμήμα των πολιτικών επιστημών), αλλά αυτό δεν δεχόταν αποφοίτους του İmam Hatip. Πέρασε στην επόμενη επιλογή που ήταν το δημόσιο Eyüp High.
Στη βιογραφία του έχει γράψει πως σπούδασε Διοίκηση Επιχειρήσεων στο Aksaray School of Economics και Εμπορικές Επιστήμες στο Marmara University (1981). Πολλοί έσπευσαν να διαψεύσουν την πληροφορία ότι έχει πτυχία και να παρουσιάζουν τις παρατυπίες που υπήρχαν, ως αποδεικτικά στοιχεία. Όπως ότι από ένα πτυχίο έλειπαν βασικές υπογραφές ενώ σε άλλο υπήρχε ημερομηνία κατά την οποία δεν υπήρχε το ίδρυμα.
Στο Πανεπιστήμιο γνώρισε Necmettin Erbakan, τότε νέο επιτυχημένο μηχανολόγο μηχανικό και μετέπειτα ιδρυτή του Εθνικού Κόμματος Σωτηρίας και πρώτο Ισλαμιστής πρωθυπουργός. Τον έκανε μέντορα του. Διατήρησαν την εξαιρετική τους σχέση έως το 2001, όταν ο σημερινός μας πρωταγωνιστής ίδρυσε το δικό του κόμμα. Στη σχετική ανακοίνωση είπε πως αφήνει και πίσω το ισλαμικό του παρελθόν. Το Εθνικό Κόμμα Σωτηρίας (που είχε μέλη αρχηγούς στρατού) κέρδισε 48 θέσεις στις εκλογές του 1973 και έφτιαξε κυβέρνηση μαζί με το Ρεπουμπλικανικό τουρκικό κόμμα. Αυτή η συμμαχία αποφάσισε την εισβολή στην Κύπρο, το 1974.
Για να μη ξεχαστώ, δεν σταμάτησε ποτέ να δουλεύει για να βγάζει τα χρήματα που χρειαζόταν για να ζήσει. Έως το 1980 τελούσε χρέη συμβούλου και υψηλά ιστάμενου σε ιδιωτικές επιχειρήσεις που ‘τέλειωσε’ το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1980 -όταν ο εχθρός δεν ήταν ο ισλαμισμός (έγινε φίλος), αλλά ο κομμουνισμός.
Αυτό τον βρήκε να δουλεύει στα ‘αρχηγεία’ των δημοσίων μεταφορικών μέσων. Είχε για αφεντικό έναν εν αποστρατεία συνταγματάρχη, ο οποίος είχε απαιτήσει να ξυρίσει το μουστάκι του. Εκείνος αρνήθηκε και έμεινε χωρίς δουλειά. Το 1982 υπηρέτησε την στρατιωτική του θητεία και μετά την απόλυση του επαναπροσδιόρισε το στόχο που είχε για τη ζωή του. Για αρχή έγινε μέλος του νεοσύστατου Κόμματος Ευημερίας. Δυο χρόνια μετά (1985) προτιμήθηκε για επικεφαλής του, στην Κωνσταντινούπολη και μέλος της Κεντρικής Εκτελεστικής Επιτροπής.
Ο έρωτας που τον αρρώστησε
Την Emine Gülbaran (που παρεμπιπτόντως φοίτησε σε σχολείο ανάλογης νοοτροπίας με αυτό του Ερντογάν για κορίτσια -δεν αποφοίτησε) τη γνώρισε στην Εθνική Ένωση Τούρκων Φοιτητών -όπου είχε γνωρίσει και τη χαρά να μιλάει σε κόσμο. Ένας κοινός γνωστός τους σύστησε, έγιναν ζευγάρι και αποφάσισαν να παντρευτούν. Μόνο που ο πατέρας του Ρετζέπ αρνείτο να δώσει την άδεια του, γιατί προτιμούσε νύφη από το Rize. Εκείνος έκανε απεργία πείνας, αρρώστησε και πήρε το ΟΚ. Ο γάμος έγινε στις 4/2 του 1978.
Σε ερώτηση δημοσιογράφου, το 1996 για τη σχέση του με τη σύζυγο του, είχε πει ‘είμαι παντρεμένος 18 χρόνια, αλλά δεν έχω ερωτευτεί ποτέ’. Αυτό εξελίχθηκε το 2013 σε “είμαι απόλυτα ερωτευμένος με τη γυναίκα μου. Την ερωτεύτηκα από την πρώτη ματιά. Ήταν σαν να με διαπέρασε ηλεκτρισμός. Έρωτας σημαίνει να χάνεις τον εαυτό σου στον άλλο και αυτό ένιωσα”.
Η αραβικής καταγωγής, Emine φέρεται να είναι ο λόγος που επετράπησαν οι γυναίκες στην πολιτική σκηνή της Τουρκίας. Από όταν ο σύζυγος της έγινε Δήμαρχος Κωνσταντινούπολης (1994, για να λύσει χρόνια προβλήματα της πόλης, όπως την ανανέωση του δικτύου της υδροδότησης και αυτό με τα σκουπίδια -ενώ πλήρωσε το μεγαλύτερο μέρος του χρέους που είχαν αφήσει οι προηγούμενοι και έφτανε στα 2 δισεκατομμύρια δολάρια), εκείνη ασχολείται με κοινωνικά θέματα -που προφανώς δεν προκαλούν. Έως τον Ιούνιο του 2020 δεν είχε προκαλέσει ποτέ το λαϊκό αίσθημα. Αυτό άλλαξε εξαιτίας μια τσάντας Hermès που φορούσε, τον Ιούνιο του 2020 -αξίας 42.000 ευρώ.
Το ζευγάρι απέκτησε τέσσερα παιδιά. Δυο κόρες και δυο γιους. Ο πρωτότοκος Ahmet Burak είναι ‘δισεκατομμυριούχος επιχειρηματίας, ιδιοκτήτης τουλάχιστον 6 πλοίων, εν τούτοις η εταιρία του δεν έχει καν website. Δεν ζει στην Τουρκία και κάθε φορά που εμφανίζεται το όνομα του στα social media, εξαφανίζεται μέσα σε κλάσματα δευτερολέπτου. Άρχισε να αποφεύγει τη δημοσιότητα το 1998, όταν χτύπησε με το αυτοκίνητο του τη Sevin Tanürek, κλασικής τραγουδίστριας που υπέκυψε στα τραύματα της‘.
Το ‘καθάρισμα’ του ποινικού μητρώου
Στις 12 Δεκεμβρίου του 1997, σε μια δημόσια ομιλία διάβασε ένα ισλαμικό ποίημα από βιβλίο που είχε προταθεί από το Υπουργείο Παιδείας και μεταξύ άλλων ανέφερε ότι “τα τζαμιά είναι οι στρατώνες μας, οι τρούλοι τα κράνη μας, οι μιναρέδες οι ξιφολόγχες μας και οι πιστοί οι στρατιώτες μας”. Καταδικάστηκε σε 10 μήνες φυλάκισης (αποφυλακίστηκε στους 4), ως ένοχος ρητορικής θρησκευτικού μίσους. Εφόσον είχε ‘λερώσει’ το ποινικό του μητρώο, βάσει των νόμων δεν μπορούσε να ‘κρατά’ ή να διεκδικήσει το όποιο χρίσμα στις όποιες εκλογές ή να γίνει αρχηγός κόμματος. Μοιραία κάπου εκεί ολοκληρώθηκε η θητεία του ως Δημάρχου. Το Κοινοβούλιο τα έκανε όλα δυνατά, όταν το 2001 ‘πέρασε’ τροπολογία που επέτρεπε στον Σουλτάνο να συνεχίσει την πολιτική του δράση.
Δοκίμασε να αλλάξει ρότα, να απαρνηθεί τις ακραίες ισλαμικές απόψεις που είχε υποστηρίξει στο παρελθόν και να εμφανιστεί ο φίλο-Δυτικός πολιτικός. Αυτό το project δεν θα έλεγες ότι είχε τεράστια επιτυχία (δεν μιλούσε καμία άλλη γλώσσα πέραν των τουρκικών και δεν ήξερε παρά ελάχιστα για όσα συμβαίνουν εκτός συνόρων). Συν τα “ξέρει τι θα γίνει αν ξεπεράσει τα όρια. Αν γίνει μια μέρα Πρωθυπουργός ο στρατός θα περιμένει να δει πρώτα τις πράξεις του και μετά θα αποφασίσει” γύρισε σε ό,τι ήξερε καλύτερα, με τη δημιουργία του ΑΚΡ, την πρώτη εμφάνιση στις εκλογές το 2002 (του κόμματος, γιατί εκείνος περίμενε ακόμα τη Βουλή να αλλάξει το status του), τη μεγάλη επιστροφή του 2003, την προτίμηση του κοινού και την κυβέρνηση αυτοδυναμίας. Στις 15/3 του 2003 έγινε Πρωθυπουργός, στις πρώτες αποφάσεις ήταν η νομισματική μεταρρύθμιση, η καταπολέμηση της διαφθοράς, η δημιουργία ουσιαστικών υποδομών για το λαό και την εξυπηρέτηση του και ο περιορισμός της ελευθερίας του λόγου. Τη συνέχεια υποθέτω πως τη θυμάσαι.
Με διαταγή του ιδίου, έγινε ταινία η ζωή του. Έχει τον τίτλο ‘Reis’ (‘Αρχηγός’). Ο παραγωγός Ali Avci είχε δηλώσει ότι “αυτές τις μέρες βλέπεις χαρακτήρες του παγκόσμιου σινεμά, όπως ο Spiderman ή ο Superman, που δεν έχουν υπάρξει, παρά μόνο σε T-shirts ή στα βιβλία. Εμείς έχουμε τους δικούς μας ήρωες που είναι ζωντανοί. Η παραγωγή άρχισε με την ερώτηση ‘πώς έγιναν ήρωες;”. Η ταινία κόστισε 8.000.000 δολάρια.
