Γιάννης Γιωργαλλής
Στο σενάριο στο οποίο θα προχωρήσουν οι συνομιλίες και αρχίσει να εφαρμόζεται
μία πολιτική λύση, δεν θα υπάρχει χώρος για να παίξει ο Χαφτάρ τον
πρωταγωνιστικό ρόλο, ενώ αναλογικά δεν θα έχει θέση στα σχέδια των στενών του
συμμάχων, όπως η Ρωσία, η Αίγυπτος και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα
Οι διπλωματικές προσπάθειες για την επίλυση του λιβυκού ζητήματος που
καταγράφονται το τελευταίο διάστημα, αν και δεν δημιουργούν μεγάλες προσδοκίες
για μια οριστική πολιτική διευθέτηση, αναδεικνύουν τις διαφοροποιήσεις των
θέσεων σημαντικών διεθνών παικτών. Η Αίγυπτος, έχοντας αποτρέψει με τις
απειλές της για εισβολή την κατάληψη της Σύρτης, φαίνεται να εγκαταλείπει σιγά
σιγά τη στρατιωτική λύση, στρέφοντας την προσοχή της στις διαπραγματεύσεις για
πολιτική επίλυση της κρίσης, περιορίζοντας έτσι το πεδίο ισχύος του στρατηγού
Χαλίφα Χαφτάρ. Την ίδια ώρα, η Ρωσία βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από μια
συμφωνία με την Τουρκία για εκεχειρία στη Λιβύη, η οποία φαίνεται να
διασυνδέεται με τις εξελίξεις στη βορειοδυτική Συρία.
Αλλάζει θέση η Αίγυπτος;
Ο τελευταίος μήνας χαρακτηρίστηκε από την έντονη διπλωματική κινητοποίηση γύρω
από το λιβυκό ζήτημα, με τους αναλυτές να παρατηρούν μια σημαντική μετακίνηση
στη στάση της Αιγύπτου απέναντι στον στενότερο σύμμαχό της στη Λιβύη. Την
Τετάρτη (23/9) συναντήθηκαν στο Κάιρο ο Πρόεδρος της Αιγύπτου Άμπντελ Φατάχ αλ
Σίσι με τον αρχηγό του Λιβυκού Εθνικού Στρατού, Χαλίφα Χαφτάρ, και τον πρόεδρο
του Λιβυκού Κοινοβουλίου Αγκίλα Σάλεχ. Αποτελεί την τρίτη συνάντηση σε
διάστημα ενός μήνα, αφού είχαν προηγηθεί συναντήσεις Αιγύπτιων διπλωματών και
αξιωματούχων με τους δύο ισχυρούς άντρες της Λιβύης στις 14 Σεπτεμβρίου και
στις 18 Αυγούστου. Η κινητικότητα αυτή ερμηνεύεται από ειδικούς ως αλλαγή στον
τρόπο αντιμετώπισης του λιβυκού ζητήματος από το Κάιρο, το οποίο φαίνεται να
προσανατολίζεται προς μια πολιτική λύση, η οποία προϋποθέτει μετακίνηση προς
τον Σάλεχ, και απομάκρυνση από τις θέσεις του Χαφτάρ. Στις δύο τελευταίες
συναντήσεις η ρητορική της Αιγύπτου επικεντρώθηκε στην ανάγκη για άμεση
κατάπαυση του πυρός και επιστροφή στην πολιτική διαδικασία, ενώ ο Πρόεδρος
Σίσι κάλεσε όλα τα κόμματα της Λιβύης να συμμετάσχουν θετικά στον δρόμο που
οδηγεί στις προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές με βάση τα συμπεράσματα
της Διάσκεψης Κορυφής του Βερολίνου υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών και της
«Διακήρυξης του Καΐρου», η οποία «θα επιτρέψει στον Λιβυκό λαό για την
επίτευξη σταθερότητας, ευημερίας και ανάπτυξης».
Χαφτάρ Vs Σάλεχ
Οι διπλωματικές αυτές προσπάθειες «συνέπεσαν» με τις συνομιλίες των αντιπάλων
παρατάξεων στο Μαρόκο, στο πλαίσιο διεθνών προσπαθειών για την επανέναρξη
πολιτικών διαπραγματεύσεων στη χώρα και θεωρούνται ως η προετοιμασία για ένα
ευρύτερο πολιτικό διάλογο στη Γενεύη, όπου αναμένεται ότι θα σχηματιστεί νέο
προεδρικό συμβούλιο με αντιπροσώπους από τις τρεις λιβυκές επαρχίες. Εντός
αυτού του διπλωματικού πλαισίου φαίνεται ότι δεν «χωράει» ο Χαφτάρ, αφού η
διαδικασία θα περιλαμβάνει νέα πρόσωπα, διαφορετικά από αυτά που
πρωταγωνιστούν σήμερα στην πολιτική σκηνή της Λιβύης. Σε αυτά τα συμφραζόμενα
μπορεί να προστεθεί και η αντιπαλότητα του στρατάρχη με τον Σάλεχ αλλά και η
αντίθεσή του στις συνομιλίες του Μαρόκου. Εντούτοις δεν αναμένεται επίσημος
παραγκωνισμός του Χαφτάρ, όσο παραμένει ζωντανή η ένταση και το πολεμικό
σκηνικό στη χώρα. Θεωρείται όμως βέβαιο ότι στο σενάριο στο οποίο προχωρήσουν
οι συνομιλίες και αρχίσει να εφαρμόζεται μια πολιτική λύση, δεν θα υπάρχει
χώρος για να παίξει ο Χαφτάρ τον πρωταγωνιστικό του ρόλο, ενώ αναλογικά δεν θα
έχει θέση στα σχέδια των στενών του συμμάχων, όπως η Ρωσία, η Αίγυπτος και τα
Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Η συνεννόηση Ρωσίας – Τουρκίας
Εδώ και μήνες η Ρωσία και η Τουρκία, οι οποίες υποστηρίζουν διαφορετικές
πλευρές στον λιβυκό εμφύλιο, φαίνεται ότι βρίσκουν κοινό έδαφος για συμφωνία.
Έτσι δεν αποτέλεσε έκπληξη η δήλωση του Ρώσου Υπουργού Εξωτερικών, Σεργκέι
Λαβρόφ, για «συμφωνία για τη διευθέτηση της κρίσης στην Λιβύη, η οποία μπορεί
να βοηθήσει στο να θεσπισθεί νομικά η εκεχειρία στη Λιβύη». Κατηγορώντας το
ΝΑΤΟ για την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στη Λιβύη, τόνισε ότι «η κρατική
οντότητα της Λιβύης καταστράφηκε από αυτές τις επιθετικές ενέργειες και πρέπει
να ανασυσταθεί. Η Ρωσία και η Τουρκία είναι μεταξύ εκείνων που θέλουν να
συμβάλουν σ’ αυτήν την ανασύσταση». Μέσα σε αυτές τις δηλώσεις ουσιαστικά
έδειξε πόσο έχει προχωρήσει η συνεννόηση με την Άγκυρα στο λιβυκό ζήτημα, ενώ
παράλληλα έδειξε ότι βρίσκεται στον ίδιο δρόμο με την Αίγυπτο, όσον αφορά τη
διαδικασία που πρέπει να ακολουθηθεί, φέρνοντας ως παράδειγμα τη διατήρηση
επαφών «με όλες τις πλευρές και του πολιτικούς, όπου και αν βρίσκονταν, είτε
στην Τρίπολη, στην Βεγγάζη, στο Τομπρούκ, στη Σύρτη και οπουδήποτε αλλού».
Η διασύνδεση με το Συριακό
Ειδικοί όμως συνδέουν τη δυνητική συμφωνία Ρωσίας- Τουρκίας στο Λιβυκό με τις
εξελίξεις στη Συρία, εκτιμώντας ότι δεν ήταν άσχετη η ανακοίνωσή της με την
κρίση που αναζωπυρώθηκε στην Ιντλίμπ. Συγκεκριμένα, ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη
βομβάρδισαν θέσεις των ανταρτών στα βορειοδυτικά της Συρίας, σε μια
επιχείρηση, η οποία χαρακτηρίστηκε ως η πιο εκτεταμένη από την επίτευξη της
ειρηνευτικής συμφωνίας Τουρκίας – Ρωσίας που τερμάτισε τις πολεμικές
συγκρούσεις μεγάλης κλίμακας, πριν από έξι μήνες. Λίγα 24ωρα πριν οι
διαπραγματεύσεις μεταξύ του τουρκικού και το ρωσικού στρατού είχαν οδηγηθεί σε
ναυάγιο. Συγκεκριμένα, η Ρωσία δεν συμφώνησε στην πρόταση της Τουρκίας να
θέσει τις συριακές πόλεις Ταλ Ριφάτ και Μανμπίτζ υπό τον τουρκικό έλεγχο, ενώ
διαφωνία καταγράφηκε και στην απαίτηση της Μόσχας η Άγκυρα να εγκαταλείψει τα
σημεία ελέγχου μεταξύ Χάμα, Χαλέπι και Ιντλίμπ, καθώς και να μειώσει τον
αριθμό των στρατευμάτων της στην περιοχή και να αποσύρει βαριά όπλα. Σύμφωνα
με τους ειδικούς, όμως, η διασύνδεση των δύο ζητημάτων φάνηκε από τις δηλώσεις
του Τούρκου Υπουργού Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ο οποίος παραδέχθηκε
ότι δεν ήταν εποικοδομητικές οι συζητήσεις για τη Συρία, αλλά υπάρχει
συνεννόηση για τη Λιβύη. Ουσιαστικά, εκτιμούν ότι το αδιέξοδο στο Συριακό
μπορεί να διευθετηθεί μέσω ανταλλαγμάτων στην επικείμενη συμφωνία μεταξύ των
δύο χωρών για την εκεχειρία στη Λιβύη.
Οι κυρώσεις και η αντίδραση της Άγκυρας
Την έντονη αντίδραση της Άγκυρας προκάλεσε η επιβολή κυρώσεων από την ΕΕ σε
τρεις εταιρείες, συμπεριλαμβανομένης μιας τουρκικής, οι οποίες εμπλέκονται σε
παραβιάσεις του εμπάργκο στις πωλήσεις όπλων που είχαν κηρύξει σε βάρος της
Λιβύης τα Ηνωμένα Έθνη. Να σημειωθεί ότι οι κυρώσεις αυτές είχαν «γαλλικό
άρωμα», αφού αφορούσαν τη ναυτιλιακή εταιρεία Avrasya Shipping, της οποίας το
φορτηγό πλοίο Cirkin ενεπλάκη τον Ιούνιο σε ναυτικό επεισόδιο ανάμεσα στη
Γαλλία και την Τουρκία. Πέραν της τουρκικής Avrasya Shipping, επιβλήθηκαν
κυρώσεις στις εταιρείες Med Wave Shipping (Ιορδανία) και Sigma Airlines
(Καζακστάν), ενώ επιβλήθηκαν κυρώσεις επίσης εναντίον δύο Λιβύων, οι οποίοι
κατηγορούνται για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η αντίδραση της Άγκυρας
ήταν άμεση και κατηγόρησε την ΕΕ ότι η επιχείρηση Ειρήνη ανταμείβει τον Χαφτάρ
και τιμωρεί την αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ λιβυκή κυβέρνηση. Επίσης, έστρεψε τα
πυρά της κατά των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, τα οποία κατηγόρησε ότι
«έστειλαν όπλα από ξηράς και αέρος στον πραξικοπηματία Χαφτάρ παραβιάζοντας
τις αποφάσεις», ενώ βάφτισε τη δική της υποστήριξη «ανθρωπιστική βοήθεια» προς
τη νόμιμη κυβέρνηση της Λιβύης.
Σημερινή
