Η κατανάλωση συμπληρωμάτων διατροφής εμφανίζει μια όλο και αυξανόμενη τάση τα τελευταία χρόνια λόγω του αυξημένου ενδιαφέροντος του κοινού για έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής αλλά και δεδομένων των σύγχρονων συνθηκών ζωής που συχνά δεν επιτρέπουν την ισορροπημένη διατροφή.
Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πηγές και έρευνες εταιριών δημοσκόπησης, η αγορά συμπληρωμάτων διατροφής παγκοσμίως προβλέπεται να φτάσει τα 180 δισεκατομμύρια δολάρια έως το 2020, με ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 7,4%. Μάλιστα, ο τζίρος από την αγορά συμπληρωμάτων για τη δεκαετία 2007-2017 διπλασιάστηκε σε σύγκριση με προηγούμενη περίοδο.
Τι είναι τα συμπληρώματα διατροφής;
Σύμφωνα με τον ΕΟΦ (άρθρο 2 της ΚΥΑΥ1/127962/03):
«Ως συμπληρώματα διατροφής νοούνται τα διατροφικά προϊόντα αρμοδιότητας ΕΟΦ με σκοπό τη συμπλήρωση της συνήθους δίαιτας, τα οποία αποτελούν συμπυκνωμένες πηγές θρεπτικών συστατικών (δηλαδή βιταμίνες και ιχνοστοιχεία), ή άλλων ουσιών με θρεπτικές ή φυσιολογικές επιδράσεις (πχ βρώσιμα εκχυλίσματα φυτών και άλλα συστατικά φυσικής προέλευσης με θρεπτικά συστατικά όπως βιταμινούχα, μέταλλα, αμινοξέα, πρωτεΐνες αντιοξειδωτικές ουσίες κτλ), μεμονωμένων ή σε συνδυασμό και τα οποία διατίθενται στο εμπόριο σε δοσιμετρικές μορφές (κάψουλες, δισκία, φακελάκια σκόνης, φύσιγγες υγρού προϊόντος, φιαλίδια με σταγονόμετρο κλπ) που προορίζονται να ληφθούν σε προμετρημένες μικρές μοναδιαίες ποσότητες.»
Στα συμπληρώματα διατροφής, ωστόσο, δεν περιλαμβάνονται τα προϊόντα Ειδικής Διατροφής που αποτελούν προϊόντα για αθλητές, δίαιτες μειωμένων θερμίδων για απώλεια βάρους, ειδικών ιατρικών σκοπών, κλπ.
Η πώληση και διαφήμιση συμπληρωμάτων διατροφής διέπεται από αυστηρούς κανονισμούς, ορισμένους από τον ΕΟΦ και σε εναρμόνιση με την EFSA, την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (όσον αφορά τους ισχυρισμούς υγείας που τα συνοδεύουν). Σύμφωνα με αυτούς τους κανονισμούς:
Τα συμπληρώματα διατροφής δεν θα πρέπει να φέρουν θεραπευτικές ή προληπτικές ενδείξεις αντιμετώπισης νόσου όπως αυτές που αναγράφονται σε φάρμακα, καθώς ο ρόλος τους είναι συμπληρωματικός σε μία ισορροπημένη διατροφή.Θα πρέπει πάντα να «καθίσταται σαφές στον καταναλωτή ότι το διαφημιζόμενο προϊόν δεν υποκαθιστά τη «συνήθη δίαιτα», δηλαδή την ενδεδειγμένη και ισορροπημένη διατροφή, αλλά τη συμπληρώνει. Τούτο επιτυγχάνεται για παράδειγμα, με ευκρινείς και ευανάγνωστες επισημάνσεις, όπως «το παρόν δεν υποκαθιστά την ισορροπημένη διατροφή».Τα συμπληρώματα διατροφής δεν αξιολογούνται ούτε εγκρίνονται από τον ΕΟΦ παρά μόνο του γνωστοποιούνται και τους γίνεται κατασταλτικός έλεγχος. Έτσι, οποιαδήποτε αναφορά σε προϊόντα που είναι «εγκεκριμένα» από τον ΕΟΦ θεωρείται παραπλανητική.Η πώλησή τους μπορεί να γίνει αποκλειστικά από φαρμακεία ή καταστήματα τα οποία πωλούν τυποποιημένα τρόφιμα.
Πόσο συχνά χρησιμοποιούν οι Έλληνες συμπληρώματα διατροφής;
Η Ελλάδα φαίνεται να είναι από τις πλέον αναπτυσσόμενες αγορές συμπληρωμάτων διατροφής, ειδικά μετά το «άνοιγμα» της αγοράς και τη δυνατότητα διάθεσης συμπληρωμάτων διατροφής σε όλα τα καταστήματα με τυποποιημένα προϊόντα εκτός από τα φαρμακεία όπου πωλούνταν παραδοσιακά. Έτσι, το 2017 η Ελλάδα κατείχε τη 2η θέση παγκοσμίως όσον αφορά το ρυθμό αύξησης κατανάλωσης συμπληρωμάτων και την 1η στην Ευρώπη.
Σύμφωνα με έρευνα του ΙΕΛΚΑ (Ινστιτούτο Έρευνας Λιανεμπορίου και Καταναλωτικών Αγαθών) το 2018, 1 στους 2 καταναλωτές αναφέρει πως χρησιμοποιεί κάποιο συμπλήρωμα διατροφής, με κύρια αιτία για αυτό την πεποίθησή του ότι θα βελτιώσει την ποιότητα της ζωής του. Πρωταρχική σημασία στην απόφαση για έναρξη λήψης κάποιου συμπληρώματος διατροφής φαίνεται ότι αποτελεί η ενημέρωση γύρω από τις επιδράσεις τους στην υγεία. Επιπλέον, 3 στους 4 από όσους δεν λαμβάνουν κάποιο συμπλήρωμα διατροφής τώρα, επιθυμούν να το κάνουν.
Όσον αφορά το είδος των συμπληρωμάτων που προτιμούν οι Έλληνες, αυτά περιλαμβάνουν κατά σειρά τα ωμέγα 3 λιπαρά οξέα (29%), τα προβιοτικά (17%), το ασβέστιο (15%) και το μαγνήσιο (14%), ενώ από τις βιταμίνες οι Έλληνες φαίνετια να λαμβάνουν κυρίως βιταμίνη C και D (από 19% αντίστοιχα) και καθώς και το σύμπλεγμα βιταμινών Β (9%).
Τέλος, ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι μόλις το 32% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι τα συμπληρώματα διατροφής είναι περιττά εφόσον ακολουθούν μια ισορροπημένη διατροφή.
Σε ποιον είναι χρήσιμα τα συμπληρώματα διατροφής;
Παρ’ ότι μία πλήρης και ισορροπημένη διατροφή μπορεί να παρέχει στον οργανισμό τα περισσότερα θρεπτικά συστατικά, εντούτοις, τα συμπληρώματα διατροφής μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό βοηθό για αρκετές ομάδες ανθρώπων που, είτε λόγω οργανικών προβλημάτων (δυσαπορρόφηση, αυξημένες ανάγκες κλπ) είτε λόγω περιοριστικής διατροφής (χορτοφάγοι κλπ) είναι σε υψηλό κίνδυνο για διατροφικές ελλείψεις.
Σε κάποιες, μάλιστα, από αυτές τις περιπτώσεις τα συμπληρώματα διατροφής θεωρούνται σχεδόν απαραίτητα. Ενδεικτικά, τα συμπληρώματα διατροφής θα μπορούσαν να φανούν χρήσιμα σε:
Άτομα που λαμβάνουν χρόνια φαρμακευτική αγωγή, η οποία επηρεάζει την απορρόφηση συγκεκριμένων βιταμινών και ιχνοστοιχείωνΕιδικοί πληθυσμοί, όπως οι έγκυες, οι θηλάζουσες μητέρες και οι ηλικιωμένοι, στους οποίους υπάρχει αυξημένη ανάγκη για συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικάΚαπνιστές, οι οποίοι έχουν αυξημένες ανάγκες σε αντιοξειδωτικάΆτομα που ακολουθούν περιοριστικές δίαιτες με στόχο την απώλεια βάρους, για παρατεταμένα διαστήματαΧορτοφάγους, όπου αποκλείονται συγκεκριμένα τρόφιμα από το ημερήσιο διαιτολόγιο για μεγάλο διάστημαΓυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, όπου είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί η επαρκής πρόσληψη συγκεκριμένων θρεπτικών συστατικών (σίδηρος, φυλλικό οξύ κλπ)Αθλητές και αθλούμενους, ανάλογα με το προπονητικό επίπεδο, τον προπονητικό στόχο και την ποιότητα της διατροφής τους
Ποια είναι τα πιο συνηθισμένα συμπληρώματα διατροφής και σε ποιους ανθρώπους «ταιριάζουν»;
Παρακάτω σας αναφέρουμε τα 5 πιο συχνά συμπληρώματα διατροφής και τις περιπτώσεις ανθρώπων που θα μπορούσαν να ωφεληθούν από τη λήψη τους.
Συμπληρώματα σιδήρου
Χρησιμεύουν ιδιαίτερα σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, όπου η έλλειψη σιδήρου είναι πολύ συχνή. Καθ’ ότι ο σίδηρος αποτελεί ένα από τα πιο «δύσκολα» συστατικά από θέμα απορρόφησης και βιοδιαθεσιμότητας, το συμπλήρωμα είναι συχνά μονόδρομος. Άτομα που μπορούν να ωφεληθούν από αυτά:
Έγκυες,γυναίκες με μεγάλη απώλεια αίματος κατά την έμμηνο ρύση,χορτοφάγοι ή άτομα που νηστεύουν μεγάλα διαστήματα,άτομα που νιώθουν ανεξήγητη κόπωση σε συνδυασμό με άλλα συμπτώματα (υπνηλία, απώλεια μαλλιών, σπάσιμο νυχιών κλπ)Συμπληρώματα ασβεστίου και βιταμίνης D
Και τα δύο είναι απαραίτητα για την καλή υγεία των οστών και δίνονται συχνά μαζί σε άτομα με οστεοπενία. Ειδικά η έλλειψη βιταμίνης D έχει λάβει πολύ μεγάλες διαστάσεις τα τελευταία χρόνια. Άτομα που μπορούν να ωφεληθούν από αυτά:
άτομα με οστεοπενία,παιδιά, βρέφη λόγω αυξημένων αναγκών, ηλικιωμένα άτομα λόγω ελλιπούς έκθεσης στον ήλιο, αυστηρά χορτοφάγοι (vegan) που δεν καταναλώνουν καμία πηγή ασβεστίου και βιταμίνης DΣυμπλήρωμα ω-3 λιπαρών οξέων ή ιχθυελαίου
Τα ω-3 λιπαρά οξέα αποτελούν πολυακόρεστα λιπαρά που έχουν μελετηθεί αρκετά για την επίδρασή τους στην υγεία, ιδιαίτερα της καρδιάς, και είναι τα κύρια λιπαρά που περιέχουν τα ιχθυέλαια. Άτομα που μπορούν να ωφεληθούν από αυτά:
άτομα με δυσλιπιδαιμίες (υψηλά τριγλυκερίδια, χαμηλή HDL),άτομα με ελλιπή διατροφή σε ω-3 λιπαρά οξέαΣυμπλήρωμα βιταμίνης Β12
Η βιταμίνη Β12 είναι απαραίτητη για την καλή λειτουργία του νευρικού συστήματος, ωστόσο η έλλειψή της ακούγεται όλο και πιο συχνά τελευταία. Άτομα που μπορούν να ωφεληθούν από αυτά:
ηλικιωμένοι (λόγω μειωμένης απορρόφησης της βιταμίνης), χορτοφάγοιΠροβιοτικά
Τα προβιοτικά αποτελούν μικροοοργανισμούς της φυσιολογικής εντερικής χλωρίδας, οι οποίοι συντελούν στην βέλτιστη γαστρεντερική λειτουργία. Άτομα που μπορούν να ωφεληθούν από αυτά:
άτομα με γαστρεντερικές ενοχλήσεις (μετεωρισμό, δυσκοιλιότητα κλπ) με ή χωρίς εγκατεστημένο σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου
Πότε πρέπει να λάβω κάποιο συμπλήρωμα διατροφής;
Τα συμπληρώματα διατροφής είναι σημαντικό να λαμβάνονται έπειτα από συμβουλή ιατρού ή πτυχιούχου Διαιτολόγου, αφότου έχει εντοπιστεί (βάσει ειδικών εξετάσεων ή κλινικής αξιολόγησης) έλλειψη σε κάποιο θρεπτικό συστατικό ή εφόσον υπάρχει λόγος ώστε να θεωρείται χρήσιμο.
Σύμφωνα με την προαναφερθείσα έρευνα, οι Έλληνες δηλώνουν ότι σε ποσοστό 77% ενημερώνουν τον ιατρό τους για τη λήψη κάποιου συμπληρώματος, ωστόσο, σε ποσοστό 33% δεν εμπιστεύονται την κρίση του σχετικά με αυτό ή θεωρούν ότι έχει ελλιπείς γνώσεις.
Σε κάθε περίπτωση, η λήψη συμπληρωμάτων διατροφής πρέπει να γίνεται υπό παρακολούθηση και με συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα καθώς η υπερβολική λήψη αρκετών βιταμινών και ιχνοστοιχείων μπορεί να οδηγήσει σε τοξικότητα από αυτά. Ένας ειδικός επιστήμονας μπορεί να σας συμβουλέψει κατάλληλα.
Λαμπροπούλου Μέμα, Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
ΠΗΓΗ
