Μια περιγραφή του Κουρδικού Προβλήματος μέσα από το ¨Πρόβλημα του HDP
Γράφει ο Levent Köker
Μετάφραση: Σάββας Καλεντερίδης
Υπάρχει ένα σοβαρό πρόβλημα στην τουρκική πολιτική που θα πρέπει να το ονομάσουμε ως «πρόβλημα του HDP», ειδικά μετά τις εκλογές της 7ης Ιουνίου 2015. Το αποτέλεσμα που πέτυχε το HDP σε εκείνες τις εκλογές, στις οποίες συμμετείχε αυτόνομα ως κόμμα, ήταν ένα αποτέλεσμα που σήμανε το τέλος της αυτοδυναμίας του ΑΚΡ. Ξέρουμε τι ακολούθησε. Μετά τις εκλογές της 7ης Ιουνίου δεν μπορούσε να σχηματιστεί κυβέρνηση χωρίς το HDP. Ακολούθησε ένας πόλεμος εναντίον των Κούρδων στην Τουρκία, για να οδηγηθούμε στις πρόωρες εκλογές της 1ης Νοεμβρίου και να κερδίσει το ΑΚΡ την αυτοδυναμία.
Η πίεση στο HDP συνέχισε να αυξάνεται, με τοποθετήσεις κρατικών Επιτρόπων σε δήμους που είχε κερδίσει το HDP, με συλλήψεις και φυλακίσεις, το παράνομο των οποίων αποδείχθηκε με περισσότερες από μία αποφάσεις του ΕΔΔΑ, και δικαστικές διαδικασίες. Σήμερα, υπάρχει μια κατάσταση παρόμοια με εκείνη που εφαρμόστηκε από τις κρατικές διωκτικές και δικαστικές αρχές μετά τις 7 Ιουνίου 2015. Ακριβώς όπως ήταν αδύνατο να υπάρξει μια κυβέρνηση χωρίς το HDP στη Μεγάλη Εθνοσυνέλευση μετά τον Ιούνιο του 2015, και τώρα δεν είναι δυνατό να κερδίσει κανείς τις εκλογές στις 14 Μαΐου για πρόεδρο της Δημοκρατίας, χωρίς την υποστήριξη του HDP. Και από τη στιγμή που ο πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι αυτός που συγκροτεί την κυβέρνηση σύμφωνα με το ισχύον σύστημα, ήρθαμε ξανά στο ίδιο σημείο: Αν το HDP δεν στηρίξει, δεν μπορεί να σχηματιστεί κυβέρνηση. Μπροστά σε αυτήν την πραγματικότητα, η Εθνική Συμμαχία των έξι κομμάτων της αντιπολίτευσης, η οποία έχει δημιουργήσει ένα σχέδιο συνταγματικής τροποποίησης για την αλλαγή της σημερινής διακυβέρνησης και στη συνέχεια τη μετάβαση στο ενισχυμένο κοινοβουλευτικό σύστημα, δεν θα πρέπει να προσπαθήσει να δημιουργήσει μια πιο άμεση, πιο δημόσια, δηλαδή ανοιχτή και διαφανή επαφή με το HDP; Η λογική λέει “φυσικά θα έπρεπε να είναι έτσι!” αλλά όπως τον Ιούνιο του 2015 το εθνικισιτκό κόμμα ΜΗΡ δεν επέτρεπε τη συνεργασία του ΑΚΡ μαζί του, έτσι και τώρα, ένα άλλο κόμμα, το καλό Κόμμα της Μεράλ Ακσενέρ δεν δέχεται τη συνεργασία της Εθνικής Συμμαχίας με το HDP.
Σημαντικό είναι το γεγονός ότι ο Κιλιτσντάρογλου, του οποίου η υποψηφιότητα οριστικοποιήθηκε μετά την «Κρίση Ακσενέρ» που γνώρισε η Εθνική Συμμαχία, ανακοίνωσε ότι θα συναντηθεί με το HDP όπως θα κάνει με κάθε πολιτικό κόμμα. Μια τέτοια επαφή και η υποστήριξη του HDP στην υποψηφιότητα του Kılıçdaroğlu στη συνέχεια έχει μεγάλη σημασία καθώς δείχνει ότι η κατάσταση που είχε δημιουργηθεί μετά τον τον Ιούνιο του 2015 έχει διαλυθεί. Ωστόσο, η ένσταση της Akşener συνεχίζεται αφενός, και αφετέρου, η κυβέρνηση και οι υποστηρικτές της έχουν αναλάβει δράση για να εκμεταλλευτούν κάθε επαφή και προσέγγιση μεταξύ της Εθνικής Συμμαχίας και του HDP. Κατηγορούν την αντιπολίτευση για την επαφή αυτή, ταυτίζοντάς στην με την “κουρδική τρομοκρατία”, χρησιμοποιώντας κάθε είδους πλατφόρμες μέσων ενημέρωσης. Η Akşener δεν έχει αντίρρηση για τη συνάντηση, αλλά προσπαθεί να χαρακτηρίσει αυτή τη συνάντηση ως επαφή μεταξύ CHP και HDP. Γνωρίζουμε ότι το HDP δεν συμφωνεί με αυτόν τον χαρακτηρισμό και ο Kılıçdaroğlu τόνισε ότι η Εθνική Συμμαχία θα πρέπει να συναντηθεί μαζί τους, ενώ ο ίδιος θα συναντήσει τους εκπροσώπους του HDP ως υποψήφιος πρόεδρος της Δημοκρατίας.
Οι αποφάσεις του Συνταγματικού Δικαστηρίου (ΑΥΜ)
Ένα άλλο θέμα που σχετίζεται με το HDP είναι η υπόθεση απαγόρευσης της λειτουργίας του, η οποία βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη στο Συνταγματικό Δικαστήριο και μπορεί να έρθει στο στάδιο της απόφασης ένα μήνα πριν από τις εκλογές. Σε ό,τι αφορά τη διαδικασία, το ΑΥΜ πήρε δύο σημαντικές αποφάσεις. Η πρώτη είναι το ξεμπλοκάρισμα της κρατικής επιχορήγησης του HDP, η οποία είχε μπλοκαριστεί στο παρελθόν από το Δικαστήριο. Η δεύτερη απόφαση είναι ότι όρισε την ημερομηνία της 11ης Απριλίου για την τελική υπεράσπιση του HDP. Η πρώτη απόφαση του ξεμπλοκαρίσματος φαίνεται να είναι θετική, αλλά υπάρχει ένα ενδιαφέρον σημείο σχετικά με τη στάση του AYM. Στην απόφασή του ότι αίρει την απόφαση μπλοκαρίσματος του λογαριασμού του HDP, το Δικαστήριο αναφέρει ότι δεν πληρούνταν ως δικαιολογία οι απαραίτητες προϋποθέσεις μπλοκαρίσματος. Το ενδιαφέρον εδώ είναι ότι αυτές οι «απαραίτητες προϋποθέσεις» δεν υπήρχαν τη στιγμή της απόφασης μπλοκαρίσματος. Με άλλα λόγια, δεν έχει αλλάξει τίποτα, αλλά υπάρχουν δύο αντιφατικές αποφάσεις, που έχουν δοθεί και οι δύο από το ίδιο δικαστήριο. Αυτό που κάνει το θέμα ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι ότι αυτό το ανασταλτικό μέτρο απορρίφθηκε από το Συνταγματικό Δικαστήριο στο πρώτο στάδιο της υπόθεσης. Το γεγονός ότι το Συνταγματικό Δικαστήριο έχει διατυπώσει την απόφαση του αποκλεισμού ως «προσωρινή» απόφαση δεν αλλάζει την κατάσταση κατά τη γνώμη μου. Από αυτό προκύπτει ότι, αν και τίποτα δεν έχει αλλάξει, το Δικαστήριο έχει την ικανότητα να εκδώσει οποιαδήποτε απόφαση.
Τώρα, έχουμε μπροστά μας ένα ακόμη πιο σημαντικό θέμα. Αφού το HDP θα υποβάλει την τελική του υπεράσπιση στις 11 Απριλίου, το Συνταγματικό Δικαστήριο θα μπορεί να λάβει μία από τις αποφάσεις του, δηλαδή να απαγορεύσει ή να μην απαγορεύσει τη λειτουργία του κόμματος ή να του στερήσει εν μέρει ή πλήρως την κρατική επιχορήγηση πριν από τις 14 Μαΐου. Δεν υπάρχει συνταγματική ή νομοθετική διάταξη που να δεσμεύει το Δικαστήριο ως προς αυτό. Το Συνταγματικό Δικαστήριο είχε απορρίψει ομόφωνα το αίτημα του HDP να αναβληθεί η δίκη για μετά τις εκλογές. Τώρα, δεδομένου ότι η τελευταία υπεράσπιση θα υποβληθεί ενώπιον του δικαστηρίου στις 11 Απριλίου, ενώ το αίτημα του HDP ήταν για αναβολή της τελευταίας ημέρας υπεράσπισης για τρεις μήνες, δηλαδή μετά τις εκλογές, ας ρωτήσουμε, σκοπεύει το Συνταγματικό Δικαστήριο να εκδώσει την ετυμηγορία του πριν από τις 14 Μαΐου; Βλέποντας τις δύο αιτήσεις για αναβολή της διαδικασίας για μετά τις εκλογές και τις δύο αποφάσεις, μπορούμε να πούμε ότι το Συνταγματικό Δικαστήριο σκοπεύει να λάβει την τελική του απόφαση πριν από τις εκλογές. Μπορούμε να πούμε και το αντίθετο και για αυτό μπορούμε να πάρουμε ως σημάδι το ξεμπλοκάρισμα της επιχορήγηησης του δημοσίου. Εν ολίγοις, πρέπει να πούμε ότι το HDP, το οποίο αναγκάστηκε να συμμετάσχει στις εκλογές σε ένα περιβάλλον πλήρους αβεβαιότητας για το τι θα κάνει το Συνταγματικό Δικαστήριο, κατά μία έννοια «παρενοχλήθηκε» και το πιο σημαντικό, έγινε κατανοητό ότι οι εκλογές δεν θα γίνουν σε περιβάλλον που επιτρέπει να χαρακτηριστούν ως «ελεύθερες, ίσες και δίκαιες».
Η ουσία του «Προβλήματος HDP»
Υπάρχει ένα Πρόβλημα HDP στην τουρκική πολιτική, το οποίο προσπάθησα να συνοψίσω παραπάνω, είναι ξεκάθαρα ορατό. Αυτό φαίνεται με την έννοια ότι το HDP αποκλείεται όσο το δυνατόν περισσότερο από τις κανονικές πολιτικές διαδικασίες. Αυτή η στάση αποκλεισμού επηρεάζεται επίσης, και μάλιστα τροφοδοτείται από, απόπειρες του κυβερνώντος κόμματος που ποινικοποιούν το HDP. Η πιο σοβαρή απόπειρα ποινικοποίησης του HDP είναι το κλείσιμο της υπόθεσης ενώπιον του Συνταγματικού Δικαστηρίου. Όταν συγκρίνουμε αυτήν την υπόθεση με τα κόμματα που προηγήθηκαν του HDP, τα οποία ήταν εκπρόσωποι του κουρδικού πολιτικού κινήματος, προκύπτει το εξής συμπέρασμα: Τα κόμματα που ήταν οι προκάτοχοι του HDP και είχαν απαγορευθεί από το Συνταγματικό Δικαστήριο, με βάση το ΕΔΔΑ έκλεισαν και απαγορεύθηκε η λειτουργία τους με παράνομες δικαστικές αποφάσεις. Για να το πούμε πιο ξεκάθαρα, σε κάθε μία από τις αποφάσεις κλεισίματος που ελήφθησαν για τα κόμματα προκατόχους του HDP, η Τουρκία καταδικάστηκε για παραβίαση της ΕΣΔΑ.
Αυτό σημαίνει ότι το ΕΔΔΑ έχει καταλήξει σε πολύ διαφορετικά συμπεράσματα από το Συνταγματικό Δικαστήριο για κατηγορίες όπως «σύνδεση με τρομοκρατία» και «αποσχιστική πολιτική», που αποτέλεσαν τη βάση για προηγούμενες αποφάσεις κλεισίματος κατά των προκατόχων κομμάτων του HDP. Λοιπόν, θα μπορούσε το αποτέλεσμα μιας πιθανής απόφασης κλεισίματος για το HDP να είναι διαφορετική τώρα; Μετά από όλα αυτά και δεδομένου ότι ο ηγέτης του ΜΗΡ ζητάει ευθέως την απαγόρευση του HDP, μπορούμε να πούμε ότι μια απόφαση κλεισίματος που θα ληφθεί θα είναι αντίθετη με το νόμο όπως οι προηγούμενες.
Ας αναρωτηθούμε τώρα, ποιος είναι ο βασικός λόγος που κάνει το HDP (και τους προκατόχους του) πρόβλημα, πέρα από την κατηγορία της «τρομοκρατίας και αυτονομισμού», που σαφώς δεν μπορεί να πείσει το ΕΔΔΑ, οι αποφάσεις του οποίου είναι δεσμευτικές για την Τουρκία; Κατά τη γνώμη μου, υπάρχει ένας τόσο θεμελιώδης λόγος, και αυτός ο λόγος κάνει τους προκατόχους του στο παρελθόν και το HDP τώρα να παρουσιάζονται ως μια οντότητα που πρέπει να «καταστραφεί» και, αν όχι, να κρατηθεί όσο το δυνατόν περισσότερο έξω από την κανονική πολιτική. Αυτός ο κύριος λόγος κρύβεται στην έννοια που εκφράζει το HDP για την μετεξέλιξη του καθεστώτος στην Τουρκία σε μια «δημοκρατική ρεπάμπλικ» (“demokratik cumhuriyet”). Σήμερα αυτή η έννοια εκφράζει μια αντίρρηση σχετικά με τα θεμέλια της συνταγματικής τάξης της Δημοκρατίας της Τουρκίας.
Ρεπάμπλικ ή Δημοκρατική Ρεπάμπλικ;
Μπορεί κάποιος να αναρωτηθεί: Και γιατί η απαίτηση να μετεξελιχθεί το υφιστάμενο καθεστώς ρεπάμπλικ σε κάτι πιο δημοκρατικό θα πρέπει να είναι λόγος για τέτοιο αποκλεισμό, ποινικοποίηση και σταδιακά – με την έννοια του κλεισίματος – αφανισμό; Τελικά, η Εθνική Συμμαχία, που αντιτίθεται στη σημερινή αυταρχική κυβέρνηση, η οποία θεωρεί τους εαυτούς τους δημοκρατικούς, δεν θέλει να εκδημοκρατιστεί η ρεπάμπλικ, όπως θέλει το HDP; Όταν το HDP λέει δημοκρατική ρεπάμπλικ, σημαίνει κάτι διαφορετικό από τον εκδημοκρατισμό της υφιστάμενης ρεπάμπλικ;
Κατά τη γνώμη μου, υπάρχει μια σημαντική διαφορά μεταξύ του στόχου εκδημοκρατισμού στην προοπτική που θέτει η Εθνική Συμμαχία στο κοινό μέσω κειμένων όπως το «ενισχυμένο κοινοβουλευτικό σύστημα» και οι «κοινές πολιτικές» και η εννοιολόγηση της «δημοκρατικής ρεπάμπλικ» από το HDP. Για να κατανοήσουμε αυτή τη διαφορά, ένας από τους τρόπους που πρέπει να ακολουθήσουμε είναι μέσω της έννοιας του συντάγματος.
Σύμφωνα με μια ευρέως αποδεκτή προσέγγιση, το σύνταγμα αποτελεί τη βάση της έννομης τάξης σε ένα κράτος. Κατά συνέπεια, οι κανόνες που συνθέτουν την έννομη τάξη θεωρούνται ως κατώτερα και υψηλότερα επίπεδα και η πηγή των κατώτερων κανόνων θεωρείται ως η ανώτερη νόρμα. Στην ουσία, ένα σύστημα «ιεραρχικών κανόνων», το οποίο είναι μια επέκταση της ιδέας ότι η πηγή μιας νόρμας μπορεί να είναι μια άλλη νόρμα. Εδώ, το σύνταγμα είναι η πηγή των υφιστάμενων ρυθμίσεων στην έννομη τάξη ενός κράτους, οι νόμοι και οι κανόνες σε χαμηλότερα επίπεδα, και είναι από μόνο του ένας «βασικός κανόνας που θα έπρεπε να είναι».
Για παράδειγμα, το δεύτερο άρθρο του Συντάγματος της Δημοκρατίας της Τουρκίας αναφέρει τι είδους κράτος είναι το τουρκικό κράτος. «Είναι ένα κοσμικό, δημοκρατικό, κοινωνικό, κράτος διακίου που σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα». Ο τρόπος με τον οποίο είναι γραμμένο το άρθρο, ενώ φαίνεται να εκφράζει αυτό που είναι, στην πραγματικότητα λέει ότι έτσι πρέπει να είναι. Γι’ αυτό εμείς οι πολίτες, βλέποντας τι συμβαίνει στην κοινωνία, κάνουμε κρίσεις και λέμε ότι αυτό είναι κατά της ανεξιθρησκίας, ή το άλλο δεν συνάδει με τα ανθρώπινα δικαιώματα, δεν είναι δημοκρατικό και υποστηρίζουμε ότι αυτό που συνέβη είναι “αντισυνταγματικό” και αν είναι δυνατόν, μπορούμε να ζητήσουμε από το Συνταγματικό Δικαστήριο να διορθώσει αυτές τις αντιφάσεις.
Ωστόσο, οι βασικοί κανόνες του Συντάγματος δεν περιορίζονται σε αυτό. Το σύνταγμα λέει επίσης ότι το κράτος είναι «εθνικιστικό». Ό,τι και να πεις, μπορεί να υπάρχουν διαφορετικοί ορισμοί, αλλά η ουσία του θέματος είναι να εκφραστεί η ενότητα του «έθνους» και του «κράτους» ως μονολιθική, ομοιογενής οντότητα, ως «πολιτική αναγκαιότητα». Φυσικά, η ύπαρξη του έθνους ως ενιαίο και ομοιογενές έχει και μια εθνική ιδιότητα, το έθνος είναι το «τουρκικό έθνος». Εξαιτίας αυτού, κάθε είδους διαφορές που μπορούν να διαταράξουν αυτήν την ομοιογένεια με την πολιτική έννοια, για παράδειγμα, «διαφορά μητρικών γλωσσών», απαγορεύονται ή, όπως είναι τώρα, μπορούν να γίνουν αποδεκτές ως «ακίνδυνη πολιτισμική διαφορά» με την έννοια ότι «δεν θα βλάψει αυτή την ομοιογένεια του έθνους». Αλλά αν λέτε ότι πρέπει να υπάρχει εκπαίδευση σε μητρική γλώσσα εκτός από την τουρκική, πέφτετε πάνω τον «εθνικιστικό» τοίχο του κράτους.
Δεδομένου ότι η ιδέα του HDP για μια δημοκρατική ρεπάμπλικ περιλαμβάνει την αφαίρεση αυτού του τείχους, διαφέρει ριζικά από την προσέγγιση της Εθνικής Συμμαχίας που αναφέρεται στον «εκδημοκρατισμό της υφιστάμενης ρεπάμπλικ». Αυτή η διάκριση είναι ο κύριος λόγος για το «πρόβλημα του HDP» στην τουρκική πολιτική σκηνή, και αυτός ο κύριος λόγος καθιστά επίσης το πρόβλημα του HDP «συνταγματικό πρόβλημα».
Πηγή: artigercek.com
Σχετικά
