“Πέσαμε” πάλι από τα σύννεφα με το “παιχνίδι” που έχει ξεκινήσει η Τουρκία για υπογραφή συμφωνίας θαλασσίων ζωνών με την Παλαιστινιακή Αρχή. Μόνο που το “παιχνίδι” δεν είναι τωρινό. Έχει ξεκινήσει χρόνια. Η πολύπειρη δημοσιογράφος Ντίνα Βαγενά, με πολλές αποστολές στη Μέση Ανατολή, από το 2016 ακόμη είχε γράψει για το “ξεχασμένο” αέριο της Γάζας. Το κείμενο της από το Ποντίκι, αποκαλυπτικό…
Γράφει η Ντίνα Βαγενά
Το υποθαλάσσιο κοίτασμα φυσικού αερίου ανοικτά της Λωρίδας της Γάζας, όπως φαίνεται, μάλλον «περισσεύει» στους τρέχοντες σχεδιασμούς του στρατηγικού ενεργειακού χάρτη της Νοτιοανατολικής Μεσογείου. Κανείς δεν θέλει να θυμάται την ύπαρξή του.
Δεν πρόκειται για θεωρία συνωμοσίας. Η ιστορία είναι παλιά. Το φυσικό αέριο στα νερά της Γάζας έχει ανακαλυφθεί το 2000, εννέα χρόνια πριν από την ανακάλυψη του Ταμάρ (Ιανουάριος 2009), από όπου το Ισραήλ άρχισε παραγωγή στις 30 Μαρτίου, και δέκα χρόνια πριν από το κοίτασμα Λεβιάθαν (Δεκέμβριος 2010), από όπου το Ισραήλ προσφάτως ανακοίνωσε ότι θέλει να αρχίσει εξαγωγές έπειτα από τρία χρόνια.
Οι Παλαιστίνιοι – και όχι μόνο – επιρρίπτουν ευθύνη κυρίως στη βουλιμία του Ισραήλ να αρπάξει αυτόν τον σημαντικό πλουτοπαραγωγικό πόρο των Παλαιστινίων, επιδίωξη την οποία δυσκολεύουν η αναγνώριση της Παλαιστίνης ως κράτους – μη μέλους από τον ΟΗΕ στις 29 Νοεμβρίου, αλλά και κάθε νέα προσπάθεια συμφιλίωσης Φάταχ και Χαμάς.
Οι ρουκέτες της Χαμάς έχουν αποτελέσει βολικό πρόσχημα για τις δύο τελευταίες πολύνεκρες στρατιωτικές επιθέσεις του Ισραήλ εναντίον της Γάζας, τις επιχειρήσεις «Χυτό Μολύβι» («Cast Lead», 27.12.2008 – 18.1.2009) και «Στήλη Άμυνας» («Pillar of Defence», 14-21.11.2012).
Ο έλεγχος της Λωρίδας της Γάζας από τη Χαμάς αποτελεί βολικό πρόσχημα και για τον ναυτικό αποκλεισμό. Σε όλο το μήκος τής – 45 περίπου χιλιομέτρων – ακτογραμμής της Γάζας, από τον περασμένο μήνα, «κόντυνε» κι άλλο η απόσταση την οποία επιτρέπεται να διανύσουν οι παλαιστινιακές ψαρόβαρκες – μόλις 3 ναυτικά μίλια από την ακτή!
Υπενθυμίζουμε ακόμη ότι: Πέρσι τον Σεπτέμβριο όλες οι μετακινήσεις στη Δυτική Όχθη είχαν παραλύσει για ένα 24ωρο, αυτήν τη φορά εξαιτίας όχι κάποιας απαγόρευσης κυκλοφορίας από τις ισραηλινές δυνάμεις κατοχής, αλλά της απεργίας δεκάδων χιλιάδων οδηγών λεωφορείων, ταξί και φορτηγών, σε διαμαρτυρία για τις ραγδαίες αυξήσεις στη βενζίνη, το πετρέλαιο και το γκάζι. Ακόμα και οι δημόσιες υπηρεσίες της Παλαιστινιακής Αρχής είχαν κλείσει.
Μείωση τιμών
Είχε προηγηθεί θερμό καλοκαίρι, με απανωτές κινητοποιήσεις χιλιάδων Παλαιστίνιων ακτιβιστών, που διαδήλωναν ενάντια στην οικονομική κρίση που μαστίζει τη Δυτική Όχθη και συγκρούονταν με τις δυνάμεις ασφαλείας. Τότε, για να κατευνάσει τα πνεύματα, ο Παλαιστίνιος πρωθυπουργός Σαλάμ Φαγιάντ αποφάσισε να μειώσει τις τιμές των καυσίμων και να περικόψει τους μισθούς υψηλόβαθμων αξιωματούχων. Την Κυριακή ανακοινώθηκε η αποδοχή της παραίτησής του από τον Παλαιστίνιο πρόεδρο Μαχμούντ Αμπάς.
Την ίδια μέρα, ο Τούρκος πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανακοίνωσε ότι θα επισκεφθεί τη Γάζα στα τέλη Μαΐου. Δεν ανακοίνωσε ακριβή ημερομηνία ούτε αν η επίσκεψη θα προηγηθεί ή θα συμπέσει με την τρίτη επέτειο του πολύνεκρου ισραηλινού ρεσάλτου στο πλοίο «Mavi Marmara» στη ρότα για τη Γάζα στις 31.5.2010.
Ο μακαρίτης Γιάσερ Αραφάτ είχε χαιρετίσει δημοσίως την ανακάλυψη του υποθαλάσσιου κοιτάσματος φυσικού αερίου στη Γάζα ως «ένα δώρο του Θεού στον λαό μας». Όμως, δεκατρία χρόνια μετά, ο λαός του δεν αξιώθηκε να χαρεί ούτε ένα κυβικό από αυτό το «δώρο».
Το υποθαλάσσιο αυτό κοίτασμα βρίσκεται 30 χλμ. περίπου από τις ακτές της Γάζας, σε περιοχή της ΝΑ. της Μεσογείου όπου ο βυθός βρίσκεται σε βάθος 603 μέτρων. Η βρετανική εταιρεία British Gas (BG Group) το ανακάλυψε το 2000 ύστερα από δύο γεωτρήσεις, τις οποίες ονόμασε Gaza Marine-1 και Gaza Marine-2. Σύμφωνα με στοιχεία που έχει δημοσιοποιήσει η ίδια η BG, τα αποθέματα φυσικού αερίου – στα συγκεκριμένα μόνο σημεία – υπολογίζονται σε 1,4 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια, των οποίων την αξία έχει υπολογίσει σε πάνω από 4 δισ. δολάρια. Το κοίτασμα έχει υπολογιζόμενη διάρκεια ζωής τουλάχιστον μία 15ετία.
Αναπόφευκτο το σχόλιο: Ποσό ιλιγγιώδες, με δεδομένη τη χειμαζόμενη παλαιστινιακή οικονομία, στραγγαλισμένη από την κατοχή και τα οικονομικά αντίποινα των Ισραηλινών, αλλά και την εκταμίευση με το σταγονόμετρο της εξωτερικής βοήθειας. Μόνο φέτος υπολογίζεται ότι το έλλειμμα στον παλαιστινιακό προϋπολογισμό πάει να αγγίξει τα 1,4 δισ. δολάρια.
Η Παλαιστινιακή Αρχή είχε εκχωρήσει τον Νοέμβριο του 1999 στην BG άδειες και δικαιώματα εξόρυξης για όλη τη θαλάσσια περιοχή ανοιχτά της Λωρίδας της Γάζας.
Να σημειώσουμε ότι τα όρια της συγκεκριμένης θαλάσσιας περιοχής – μία ΑΟΖ σε σχήμα «σφήνας» στον χάρτη μεταξύ των ΑΟΖ της Αιγύπτου και του Ισραήλ – προβλέπονται από τα Πρωτόκολλα του Όσλο του 1993. Αυτά είχαν δώσει στους Παλαιστίνιους περιορισμένη αυτοδιοίκηση στις κατεχόμενες από το Ισραήλ περιοχές της Δυτικής Όχθης και της Λωρίδας της Γάζας και έθεταν κατευθυντήριες γραμμές για ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό της ισραηλινοπαλαιστινιακής διένεξης.
Μπορεί η ειρηνευτική διαδικασία του Όσλο να είναι νεκρή και να παραμένει άγνωστο εάν θα επέλθει η νεκρανάστασή της, όμως, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, τα υποθαλάσσια κοιτάσματα ανοιχτά της Γάζας αναμφισβήτητα ανήκουν στους Παλαιστίνιους. Επιπλέον, το Ισραήλ δεν αμφισβητεί σε διπλωματικό επίπεδο τη θαλάσσια οριογραμμή με τη Γάζα, όπως αντιθέτως κάνει με αυτήν του Λιβάνου βορειότερα. Άλλο εάν την παραβιάζει manu militari πολιορκώντας διά θαλάσσης τη Γάζα.
Η αδειοδότηση λοιπόν της BG ισχύει για μία 25ετία και περιλαμβάνει δικαιώματα έρευνας και εξόρυξης, ανάπτυξης των κοιτασμάτων και κατασκευής των απαραίτητων υποδομών. Κατέχει το 90% των δικαιωμάτων, μέσα στο οποίο εντάσσεται οψιόν 30% της Consolidated Contractors Company (CCC), της λιβανοπαλαιστινιακής διεθνούς κατασκευαστικής εταιρείας – μίας από τις 20 μεγαλύτερες στον κόσμο – ιδιοκτησίας των οικογενειών Χούρι και Σάμπαγκ, η οποία έχει την έδρα της στην Αθήνα.
Το υπόλοιπο 10% ανήκει στο Παλαιστινιακό Ταμείο Επενδύσεων (Palestinian Investment Fund – PIF). Όπως είχε δημοσιευτεί στην επιθεώρηση «Middle East Economic Digest» (5.1.2001), η συμφωνία Παλαιστινιακής Αρχής – BG/CCC περιελάμβανε και την κατασκευή αγωγού μεταφοράς του παλαιστινιακού φυσικού αερίου.
Το αδιέξοδο
Οι Ισραηλινοί επέμεναν ωστόσο το αέριο αυτό να το παίρνουν πρώτα εκείνοι και κατόπιν να το διαθέτουν στις περιοχές των Παλαιστινίων, προσφέροντας μάλιστα τιμές κατώτερες από τις τότε ισχύουσες τιμές αγοράς. Και να το αδιέξοδο, αφοί οι Παλαιστίνιοι δεν το δέχτηκαν.
Ο Αριέλ Σαρόν, με την εκλογή του στην πρωθυπουργία το 2001, επιχείρησε να αμφισβητήσει την κυριότητα των Παλαιστινίων στο φυσικό αέριο ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου του Ισραήλ. Απερίφραστα δήλωνε ότι «ουδέποτε το Ισραήλ θα αγοράσει αέριο από τους Παλαιστίνιους» και επέμενε ότι τα κοιτάσματα ανοικτά της Γάζας ανήκουν ως έχουν στο Ισραήλ. Το 2003 ακύρωσε μονομερώς τη συμφωνία του 1999 που προέβλεπε τη δυνατότητα της British Gas να πουλήσει στο Ισραήλ αέριο από τη Γάζα.
Το 2006 έρχεται η εκλογική επικράτηση της Χαμάς και σύντομα ακολουθεί ο εμφυλιοπολεμικός διχασμός των Παλαιστινίων με την ισλαμική οργάνωση κυρίαρχη στη Γάζα και την Παλαιστινιακή Αρχή, με επικρατούσα τη Φάταχ του Μαχμούντ Αμπάς, περιορισμένη στη Δυτική Όχθη.
Στις 23.5.2007 δημοσίευμα των «Times» ανέφερε ότι έναν χρόνο πριν, το 2006, η British Gas «βρισκόταν κοντά στην υπογραφή συμφωνίας για άντληση και μεταφορά του φυσικού αερίου στην Αίγυπτο». Σύμφωνα με τους τότε σχεδιασμούς, η CCC προετίθετο να αναλάβει την κατασκευή υποθαλάσσιου αγωγού για τη μεταφορά του αερίου και επεξεργασία του σε τερματικό υγροποίησης (LNG) στο αιγυπτιακό λιμάνι Ελ Αρίς, πολύ κοντινό στη Γάζα.
Τα δημοσιευθέντα έφεραν τον τότε Βρετανό πρωθυπουργό Τόνι Μπλερ (και κατόπιν ειδικό απεσταλμένο του Κουαρτέτου για το Μεσανατολικό) να παρεμβαίνει υπέρ του Ισραήλ και να χαλάει τη συμφωνία!
Τον Μάιο επίσης του 2007 το ισραηλινό υπουργικό συμβούλιο είχε εγκρίνει πρόταση του τότε πρωθυπουργού Εχούντ Όλμερτ «για αγορά αερίου από την Παλαιστινιακή Αρχή». Το προτεινόμενο συμβόλαιο ανερχόταν στα 4 δισ. δολάρια, από τα οποία το 1 δισ. μόνο θα πήγαινε στους Παλαιστίνιους. Ταυτοχρόνως όμως, είχε συσταθεί μυστική ομάδα Ισραηλινών διαπραγματευτών με σκοπό να επιτευχθεί ξεχωριστή συμφωνία του Τελ Αβίβ με τη British Gas, παρακάμπτοντας και τη Χαμάς και την Παλαιστινιακή Αρχή.
«Χυτό μολύβι»
Με το αδιέξοδο εδραιωμένο, η BG είδε και απόειδε και τον Δεκέμβριο του 2007 αποσύρθηκε από τις διαπραγματεύσεις με τους Ισραηλινούς, ενώ τον Ιανουάριο του 2008 έκλεισε τα γραφεία της στο Ισραήλ.
Όπως αποκάλυψε η ισραηλινή εφημερίδα «Haaretz», ενώ μόλις είχε αρχίσει η επιχείρηση «Χυτό Μολύβι» στη Γάζα στις 27.12.2008, τις προετοιμασίες για την εισβολή είχε αρχίσει ο ισραηλινός στρατός με διαταγή του τότε υπουργού άμυνας Εχούντ Μπαράκ ήδη από τον Ιούνιο της ίδιας χρονιάς. Και μέσα στον ίδιο μήνα, οι Ισραηλινοί επιδίωξαν επαφή ξανά με την British Gas.
Δημοσίευμα της ισραηλινής διαδικτυακής οικονομικής επιθεώρησης Globes online – Israel’s Business Arena στις 23.6.2008 ανέφερε ότι οι διευθυντές των υπουργείων Οικονομικών Γιάρομ Αριάβ και Εθνικών Υποδομών Χέζι Κούγκλερ είχαν αναλάβει να ενημερώσουν την BG ότι η ισραηλινή πλευρά προτίθεται να επαναλάβει τις διαπραγματεύσεις για την προμήθεια φυσικού αερίου από τη Γάζα. Οι Βρετανοί δεν αρνήθηκαν να συνομιλήσουν. Φανερό ότι η κυβέρνηση Όλμερτ επιδίωκε να δημιουργήσει τετελεσμένα με τους Βρετανούς, ενώ παράλληλα προετοιμαζόταν για στρατιωτική επίθεση.
Στις 23.9.2012 η ισραηλινή εφημερίδα «Maariv», μαζί με την είδηση για επανέναρξη ισραηλινοπαλαιστινιακών επαφών για το φυσικό αέριο, δημοσίευσε και εσωτερικό έγγραφο – αναφορά της κυβέρνησης Νετανιάχου που πρότεινε επανέναρξη διαπραγματεύσεων με την Παλαιστινιακή Αρχή του Μαχμούντ Αμπάς για την ανάπτυξη του κοιτάσματος Gaza Marine. Το έγγραφο συντάχθηκε ύστερα από συνάντηση του – ειδικού απεσταλμένου της Ε.Ε. πλέον – Τόνι Μπλερ με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου.
Όμως, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, η Χαμάς βρισκόταν πάλι στη μέση. Και έτσι η επιχείρηση «Στήλη Άμυνας» εξαπολύθηκε τεχνηέντως ενάντια στη Γάζα στις 14 Νοεμβρίου.
Για το Ισραήλ εξακολουθεί πάντα να ισχύει αυτό που ο Μοσέ Γιααλόν, νυν υπουργός Άμυνας και πρώην αρχηγός του γενικού επιτελείου ενόπλων δυνάμεων της χώρας (2002-2005), έχει γράψει σε ανάλυσή του στο Jerusalem Center for Public Affairs το 2007, έναν χρόνο πριν από την πρώτη ισραηλινή εισβολή στη Γάζα: «Είναι ξεκάθαρο ότι, χωρίς μία συνολική στρατιωτική επιχείρηση για να ξεριζωθεί ο έλεγχος της Χαμάς στη Γάζα, ουδεμία εργασία εξόρυξης μπορεί να λάβει χώρα χωρίς τη συναίνεση του ακραίου ισλαμικού κινήματος…».
