Του Κώστα Ράπτη
Τα τουρκικά, τα αζερικά και τα τουρκμενικά είναι οι τρεις στενότερα συνδεόμενα γλώσσες εντός της τουρανικής γλωσσικής οικογένειας. Ανήκουν στον ογουζικό κλάδο της και είναι, με λίγη προσπάθεια, αμοιβαία κατανοητές. Η “γλώσσα”, ωστόσο, την οποία μιλούν οι ηγέτες της Τουρκίας, του Αζερμπαϊτζάν και του Τουρκμενιστάν είναι κυρίως αυτή των φιλόδοξων ενεργειακών σχεδίων με πολλαπλές γεωπολιτικές προεκτάσεις.
Ο Ταγίπ Ερντογάν, ο Ιλχάμ Αλίγιεφ και ο Σερντάρ Μπερντιμουχαμέντοφ πραγματοποιούν σήμερα συνάντηση κορυφής στην Αβάζα του Τουρκμενιστάν, ένα φουτουριστικό θέρετρο με άφθονα πολυτελή ξενοδοχεία και ελάχιστους επισκέπτες, το οποίο δημιουργήθηκε πριν από λίγα χρόνια στις ακτές της Κασπίας, ως οιονεί επίνειο της πόλης του Τουρκμένμπασι.
Παρόντες στην Αβάζα και οι υπουργοί Εξωτερικών, Ενέργειας και Μεταφορών των τριών κρατών, καθώς στόχο της τριμερούς συνάντησης αποτελεί η επίτευξη συγκεκριμένων συμφωνιών σε ποικίλους τομείς πολιτικής. “Η κοινή πολιτιστική μας κληρονομιά, θρησκεία και ιστορία μάς συνδέει στενά. Ενδυναμώνουμε τις σχέσεις μας στον Τουρκικό Κόσμο όχι μόνο μέσω του Οργανισμού Τουρκικών Κρατών, αλλά και μέσω διμερών, τριμερών και τετραμερών μηχανισμών” διακήρυξε ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου.
Τον κύριο στόχο της τριμερούς της Αβάζα τον περιέγραψε ο Ταγίπ Ερντογάν με απλά λόγια: “Θέλω να φέρω το φυσικό αέριο της Κασπίας”. Πράγματι, το Τουρκμενιστάν αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους παραγωγούς φυσικού αερίου στον κόσμο, ωστόσο μέχρι σήμερα οι οικονομικές του σχέσεις είναι προσανατολισμένες κυρίως προς την Κίνα. Η ενεργειακή κρίση, όμως, αναδεικνύει την ιδιόμορφη χώρα του Μπερντιμουχαμέντοφ ως πολλά υποσχόμενη εναλλακτική πηγή τροφοδοσίας της Ευρώπης.
Όταν ο Ταγίπ Ερντογάν ανακοίνωνε πρόσφατα την πρόθεση δημιουργίας κόμβου φυσικού αερίου στην ανατολική Θράκη, η γενική εντύπωση ήταν ότι απέβλεπε στην εξυπηρέτηση των ρωσικών εξαγωγών μέσω της δημιουργίας μίας νέας διόδου στον νότο. Όμως τα σχέδιά του αποδεικνύονται πολύ ευρύτερα. Η συνάντηση της Αβάζα έχει ως “κύριο πιάτο” τη διερεύνηση των δυνατοτήτων μεταφοράς τουρκμενικού φυσικού αερίου στην αντικρινή ακτή της Κασπίας και τη μεταφορά του από το Αζερμπαϊτζάν στις ευρωπαϊκές αγορές μέσω του αγωγού TANAP.
Κάτι τέτοιο θα προϋπέθετε τη δημιουργία υποθαλάσσιου αγωγού, σχέδιο το οποίο η Ρωσία σταθερά προσπαθεί να αποτρέψει. Όμως η συμφωνία των κρατών της Κασπίας για οριοθέτηση των θαλάσσιων δικαιοδοσιών τους είναι πλέον γεγονός. Άλλωστε, σε πρώτη φάση θα αρκούσε απλώς η υγροποίηση και μεταφορά του τουρκμενικού αερίου με πλοία.
Το Τουρκμενιστάν, υπενθυμίζεται, αποτελεί την περισσότερο απομονωμένη πολιτικά μετασοβιετική δημοκρατία της Κεντρικής Ασίας, καθώς έχει συνταγματικά διακηρύξει την ουδετερότητά του – γεγονός του οποίου η 27η επέτειος εορτάσθηκε με κάθε επισημότητα στις 12 Δεκεμβρίου. Ο πρόεδρος της χώρας ανέλαβε τα ηνία μόλις φέτος, διαδεχόμενος τον πατέρα του, Γκουρμπανγκούλι Μπερντιμουχαμέντοφ, ο οποίος στην πραγματικότητα εξακολουθεί να συνδιοικεί το Τουρκμενιστάν, υπό τη νέα ιδιότητα του προέδρου της Άνω Βουλής. Πατέρας και γιος κινούνται σε μιαν ακροβατική ισορροπία μεταξύ της Ρωσίας (την οποία κατονομάζουν ως κυριότερο στρατηγικό εταίρο), των ΗΠΑ και της Κίνας, ενώ ασκούν την εξουσία τους στο εσωτερικό χωρίς “περιττές” δημοκρατικές ελευθερίες.
Η δημιουργία ενός σταθερού άξονα Τουρκίας-Αζερμπαϊτζάν-Τουρκμενιστάν αλλάζει πολλά στις στρατηγικές ισορροπίες. Και αν για τα πρώτα δύο μέλη της τριμερούς η συμπόρευση είναι πολλαπλά επιβεβαιωμένη (λ.χ. και με την τουρκική στήριξη προς το Μπακού κατά τον πόλεμο του 2020 στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ), η προσθήκη του Τουρκμενιστάν αναδεικνύει την πλήρη δυναμική των όσων φιλοδοξεί να επιτύχει η Άγκυρα, ανακαλύπτοντας για άλλη μία φορά την παντουρανική ρητορική.
Η κίνηση είναι αμφίδρομη: Δεν πρόκειται μόνο για το φυσικό αέριο ή άλλους πόρους που προορίζονται να εξαχθούν προς τα δυτικά, αλλά και για την ισχύ που προβάλλεται προς τα ανατολικά, αγγίζοντας το “υπογάστριο” όχι μόνο της Ρωσίας, αλλά και της Κίνας. Καθόλου τυχαία, το Τουρκμενιστάν υπέγραψε συμφωνία παροχής ηλεκτρικού ρεύματος στο Αφγανιστάν, η οποία είναι πολύ αμφίβολο αν θα αποφέρει οικονομικά οφέλη, ωστόσο υπηρετεί ένα συγκεκριμένο σχέδιο σταθεροποίησης της περιοχής και προσεταιρισμού των Ταλιμπάν, έξω από την “αποκλειστική σχέση” που επιχειρούν να οικοδομήσουν η Ρωσία και δευτερευόντως η Κίνα με το νέο καθεστώς.
Και βέβαια, στον ορίζοντα βρίσκεται πάντοτε η προοπτική μεταφοράς τουρκμενικού φυσικού αερίου μέσω Αφγανιστάν στις τεράστιες αγορές του Πακιστάν και της Ινδίας.
capital.gr
