Την ώρα που οι έρευνες για τον εντοπισμό και τη διάσωση αγνοουμένων στη θαλάσσια περιοχή του ναυαγίου ανοιχτά της Πύλου είναι σε εξέλιξη, εικόνες από αντίστοιχους τραγικούς πρωταγωνιστές, όπως τους «αιχμαλώτισε» ο φωτογραφικός φακός του κορυφαίου φωτοδημοσιογράφου Γιάννη Μπεχράκη, έχουν πάρει τη θέση τους στο MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, στην έκθεση με τίτλο «Eyewitness/Γιάννης Μπεχράκης», που εγκαινιάζεται σε λίγες ώρες.
«Καθήκον μου είναι να φροντίσω κανένας να μην μπορεί να πει ότι δεν γνώριζε», έλεγε ο ίδιος την περίοδο που κάλυπτε ακούραστα και με πάθος εμπόλεμες συρράξεις και κρίσεις. Τις τρεις τελευταίες δεκαετίες αποτύπωσε γεγονότα σε χώρες όπως η Τσετσενία, το Αφγανιστάν, το Κόσοβο, η Σομαλία, το Ιράκ, η Σιέρα Λεόνε, η Λιβύη, η Ελλάδα, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη και το Ιράν, όπου ο ίδιος βρέθηκε ως …αυτόπτης μάρτυρας.
«Είναι πολύ επίκαιρη η έκθεση, καθώς υπάρχουν τόσο φωτογραφίες από την προσφυγική κρίση, όσο από εμπόλεμες ζώνες, αλλά και από τις περιοχές από όπου έχουμε μεγάλη εισροή προσφύγων. Υπάρχουν φωτογραφίες από τη Λιβύη, το Ιράκ, το Αφγανιστάν και αν το συνδέσει κανείς νοητικά σε σχέση με τις εποχές, τις χρονολογίες και τα γεγονότα, νομίζω ότι δημιουργείται πραγματικά ένα πλαίσιο, μέσα στο οποίο μπορεί κανείς να καθρεφτιστεί σε σχέση με τα σημερινά γεγονότα», δηλώνει στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο επιμελητής MOMus-Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης Ηρακλής Παπαϊωάννου, ο οποίος έχει την επιμέλεια της έκθεσης από κοινού με τη διευθύντρια του MOMus-Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης Ηρώ Κατσαρίδου και τον φωτοδημοσιογράφο στο Associated Press Λευτέρη Πιταράκη, τον άνθρωπο που έχει δηλώσει ότι ο Γιάννης Μπεχράκης είναι ο μόνος λόγος που κάνει αυτή τη δουλειά.
Οι εικόνες του Μπεχράκη καθηλώνουν τόσο λόγω των ευαίσθητων θεμάτων που αποτυπώνουν, όσο και για την καλλιτεχνική τους αρτιότητα. Ο ίδιος βέβαια δεν αποδέχονταν τον όρο «καλλιτέχνης», γιατί θεωρούσε ελαφρώς …ανήθικο να κάνει τέχνη ενώπιον αυτών των γεγονότων. Πορευόταν με γνώμονα τη λιτότητα της σύνθεσης, την εκφραστική αμεσότητα, την επιλογή της στιγμής και το σεβασμό στην ακεραιότητα του γεγονότος. «Αυτό που τον ενδιέφερε και αυτό στο οποίο έδινε προτεραιότητα, ήταν να συλλάβει το γεγονός με τον πιο αντικειμενικό και ταυτόχρονα άμεσο για το θεατή τρόπο, χωρίς να παραβεί τη δημοσιογραφική δεοντολογία.
Από εκεί και πέρα συμφωνούμε όλοι και αποδεικνύεται από το γεγονός ότι βραβεύτηκε τόσες φορές από τους συναδέλφους του με τόσο υψηλές διακρίσεις, ότι αρκετές από τις εικόνες του υπερβαίνουν τα όρια της ειδησεογραφίας, σε καθηλώνουν, διαρκούν μέσα στο χρόνο και έχουν όλα τα χαρακτηριστικά που θα σκεφτόταν κάνεις να αποδώσει και σε ένα έργο τέχνης», τονίζει ο κ. Παπαϊωάννου.
Τρεις δεκαετίες φωτορεπορτάζ από την αναλογική έως την ψηφιακή εποχή
Ο επισκέπτης της έκθεσης μέσα από περίπου 250 φωτογραφίες και βιντεοπροβολές θα δημιουργήσει μία πλήρη εικόνα για την επαγγελματική διαδρομή του Γιάννη Μπεχράκη από το 1987 έως το 2019, οπότε και έφυγε από τη ζωή σε ηλικία μόλις 58 ετών.
«Σπονδυλική στήλη» της έκθεσης αποτελούν οι περίπου 70 φωτογραφίες που πρωτοπαρουσιάστηκαν λίγους μήνες μετά το θάνατό του στο Κέντρο Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος στο πλαίσιο του Athens Photo World 2019.
«Το κομμάτι αυτό το υιοθετήσαμε όπως ακριβώς ήταν εκεί, για να τιμήσουμε τους συναδέλφους μας οι οποίοι έκαναν αυτή τη δουλειά. Την επιλογή των εικόνων έκανε ο Λευτέρης Πιταράκης -ο οποίος θα είναι σήμερα εδώ, ενώ συμμετείχε και ο ίδιος ο Γιάννης το τελευταίο διάστημα πριν φύγει από τη ζωή», αναφέρει ο κ. Παπαϊωάννου.
Την έκθεση πλαισιώνουν δύο προθήκες, όπου φιλοξενούνται πολύ ιδιαίτερες πληροφορίες από τα πρώτα χρόνια της καριέρας του. Ο χάρτης με όλα τα σημεία που βρέθηκε και κάλυψε εμπόλεμες συρράξεις, τεχνικά μέσα της εποχής που ξεκίνησε να εργάζεται, συνεντεύξεις και κείμενά του, όλα από το αρχείο του ίδιου, με την ευγενική άδεια της οικογένειάς του.
«Στη μία προθήκη υπάρχει μία σειρά μικρών φωτογραφιών, εκτυπώσεων σε μέγεθος α4, με τις λεζάντες τους από κάτω δακτυλογραφημένες από τον ίδιο το φωτογράφο, που αντιστοιχούν στο τελευταίο κομμάτι της περιόδου που οι φωτοδημοσιογράφοι -λόγω του ότι δεν υπήρχαν τα ψηφιακά μέσα, έστελναν ακόμη τις φωτογραφίες τους με το photo transmitter. Έχουμε μία τέτοια συσκευή για να δει ο κόσμος πώς ήταν αυτή η τεχνολογία», εξηγεί ο επιμελητής.
Στην ίδια προθήκη υπάρχουν ακόμα φωτογραφίες από την περίοδο 1987-1991, που ήταν ακόμη ήταν σε ισχύ αυτή η τεχνολογία, για να δει ο επισκέπτης ποια ήταν τα πρώτα θέματα με τα οποία ασχολήθηκε ο Γιάννης Μπεχράκης. «Υπάρχει φωτογραφία από το Ευρωμπάσκετ του ‘87 που ήταν η πρώτη του συνεργασία με το πρακτορείο Reuters, η πρώτη του αποστολή στη Γιουγκοσλαβία, φωτογραφίες σχετικές με την τρομοκρατία στην Αθήνα του ‘88 και του ’89, όπως και από την περίοδο Κοσκωτά», συμπληρώνει.
Στη δεύτερη προθήκη υπάρχει υλικό από ελληνικά και ξένα περιοδικά -και εξώφυλλα περιοδικών, που φιλοξένησαν φωτογραφίες του Γιάννη Μπεχράκη, ανάμεσά τους το Spiegel το Time. Άλλωστε η διεθνής του αναγνώριση είναι δεδομένη και αποδεικνύεται από τα πολλά βραβεία που κατέκτησε σε Ελλάδα και εξωτερικό και τις υψηλότερες διακρίσεις σε παγκόσμιο επίπεδο με τις οποίες τιμήθηκε για το έργο του. «Στην έκθεση υπάρχει ακόμη σε ένα δωμάτιο μία προβολή περίπου 130 φωτογραφιών από το σύνολο της καριέρας του, αλλά και δύο βίντεο στα οποία μιλάει ο ίδιος. Το ένα είναι από την παρουσίασή του στο TEDxAthens το 2013, όπου αναφέρθηκε στην περίπτωση της Σιέρα Λεόνε όπου κόντεψε να χάσει τη ζωή του και το δεύτερο είναι ένα ημίωρο επεισόδιο από τη σειρά ντοκιμαντέρ «Οπτική Γωνία» της ΕΡΤ, στο οποίο μιλάει ο ίδιος και ο Λευτέρης Πιταράκης για το φωτορεπορτάζ και τις δυσκολίες αυτής της δουλειάς», επισημαίνει ο κ. Παπαϊωάννου.
Η έκθεση «Eyewitness/Γιάννης Μπεχράκης» εγκαινιάζεται σήμερα στις 19:30 στο MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης (Αποθήκη Α’, Προβλήτα Α’, λιμάνι Θεσσαλονίκης), όπου θα παραμείνει έως τις 08 Οκτωβρίου 2023.
