Νίκος Μελέτης
Την πρώτη ανιχνευτική προσέγγιση είχαν χθες η Άγκυρα με τη νέα αμερικανική κυβέρνηση καθώς ο εκπρόσωπος του Ερντογάν, Ιμπραήμ Καλίν ανέλαβε τη δύσκολη αποστολή να αναζητήσει τρόπους επανεκκίνησης των αμερικανοτουρκικών σχέσεων με τον Σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας του προέδρου Μπάιντεν, Τζέικ Σάλιβαν.
Είναι η πρώτη επαφή μεταξύ των δυο κυβερνήσεων και ενώ έχουν υπάρξει σειρά δημοσιευμάτων σύμφωνα με τα οποία ο πρόεδρος Μπάιντεν έχει παγώσει τα πιεστικά αιτήματα της τουρκικής πλευράς για απευθείας τηλεφωνική επικοινωνία με τον Τούρκο ηγέτη Τ. Ερντογάν.
Ο συνδυασμός Προέδρου, υπουργού εξωτερικών και Συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας στην Ουάσιγκτον δεν είναι ο καλύτερος για την Άγκυρα, πολύ περισσότερο όταν οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις έχουν φθάσει στο ναδίρ παρά τις προσπάθειες του πρώην Αμερικανού προέδρου Ντ. Τραμπ που έριχνε κάθε φορά το βάρος του ώστε να αποτραπούν αποφάσεις που θα έπλητταν τον «φίλο» του Τ. Ερντογάν.
Εντύπωση όμως προκαλεί το γεγονός ότι όπως η ίδια η Άγκυρα παραδέχεται στην ατζέντα των αμερικανοτουρκικών σχέσεων μπαίνουν πλέον και τα ελληνοτουρκικά, το κυπριακό αλλά και η κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Τουρκικής Προεδρίας οι δυο αξιωματούχοι συμφώνησαν να αυξήσουν τις προσπάθειες επίλυσης του προβλήματος της αγοράς από την Τουρκία του ρωσικού αντιπυραυλικού συστήματος S-400, συζήτησαν την υποστήριξη των ΗΠΑ προς την «τρομοκρατική» οργάνωση YPG / PKK, όπως θεωρεί η Τουρκία τους Κούρδους της Συρίας και αντάλλαξαν απόψεις για τις περιφερειακές εξελίξεις, τις συγκρούσεις στη Συρία, στη Λιβύη, στο Αφγανιστάν, το Κυπριακό και το Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
Οι κ. Σάλιβαν και Καλίν επεσήμαναν την ανάγκην επίτευξης πολιτικών λύσεων και «εξέφρασαν την ελπίδα ότι οι διερευνητικές συνομιλίες μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας θα οδηγήσουν σε ειρήνη και σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο» και δεσμεύθηκαν για «βελτίωση των διμερών σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και ΗΠΑ ως δύο συμμάχων στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ».
Δεν είναι γνωστό εάν ο κ. Καλίν προσπάθησε με την προβολή του θέματος των Διερευνητικών να απαντήσει στην αμερικανική ανησυχία για την ένταση στην Ανατολική Μεσόγειο. Πάντως, το γεγονός ότι το ζήτημα των ελληνοτουρκικών και του Κυπριακού τέθηκε στο ευρύτερο πλαίσιο της συζήτησης περιφερειακών θεμάτων και της Ανατολικής Μεσογείου έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς η νέα αμερικανική κυβέρνηση δίνει το στίγμα ότι παρακολουθεί ενεργά τις εξελίξεις στην περιοχή
Και ο ίδιος ο κ. Μπάϊντεν γνωρίζει καλά τα θέματα της περιοχής κι είχε ενεργό εμπλοκή και με το Κυπριακό, και πράγματι οι χθεσινές διακηρύξεις Τσαβούσογλου από τα Κατεχόμενα ότι η Τουρκία πλέον στηρίζει λύση δυο κρατών και όχι ομοσπονδιακή λύση, δεν είναι τα καλύτερα «διαπιστευτήρια» της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής.
Βεβαίως, στην κορυφή του παγόβουνου των αμερικανοτουρκικών σχέσεων είναι η όλο και μεγαλύτερη πρόσδεση και εξάρτηση της Τουρκίας από τη Μόσχα και τον Β. Πούτιν, με αιχμή του δόρατος τους S-400 αλλά και η ανεξέλεγκτη επιθετική πολιτική της Τουρκίας από το Αφγανιστάν και τον Καύκασο μέχρι τη Μέση Ανατολή, την Ανατολική Μεσόγειο και τη Βόρεια Αφρική, που δεν είναι πάντοτε συμβατή με τα συμφέροντα της Δύσης και των Αμερικανών.
Οι απαιτήσεις της Τουρκίας να αρθούν οι κυρώσεις που έχουν αποφασισθεί βάσει της νομοθεσίας CAATSA, να γίνει παζάρι του θέματος της ενεργοποίησης των S400 με την επιστροφή της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F35, να αποκηρυχτούν οι Κούρδοι της Συρίας, σύμμαχοι μέχρι τώρα της Ουάσιγκτον και να εκδοθεί ο Φετουλάχ Γκιουλέν στην Τουρκία με ταυτόχρονη κήρυξή της οργάνωσης του ως τρομοκρατικής, δεν είναι εύκολο να ικανοποιηθούν.
Η επικοινωνία, μάλιστα, Σάλιβαν – Καλίν ήρθε ενώ πριν δυο εικοσιτετράωρα οι εκπρόσωποι των Κούρδων της Συρίας YPG είχαν ανακοινώσει ότι ήρθαν σε επαφή με τη νέα αμερικανική διοίκηση για να προωθηθεί η συνεργασία τους, κάτι που προκάλεσε συναγερμό στην Άγκυρα. Και μάλιστα ακολούθησε η ανακοίνωση της συμφωνίας εκεχειρίας των Κούρδων της Συρίας με τη Δαμασκό, κάτι που προκαλεί ακόμη μεγαλύτερη ανησυχία στην Άγκυρα.
Ο τρόπος με τον οποίο η Τουρκία επιχειρεί να ασκήσει την εξωτερική πολιτική της θέτει σε κίνδυνο περιφερειακές ισορροπίες και στρέφεται εναντίον στρατηγικών συμμάχων των ΗΠΑ όπως το Ισραήλ και χωρών, όπως τα ΗΑΕ, η Αίγυπτος η Σ.Αραβία που παρά τη νέα προσέγγιση της κυβέρνησης Μπάιντεν έχουν βαρύ αποτύπωμά στην αμερικανική γεωστρατηγική ατζέντα
Και η Τουρκία έχει ένα ακόμη σοβαρό πρόβλημα: τα ανθρώπινα δικαιώματα που στη νέα αμερικανική κυβέρνηση αποτελούν πλέον εργαλείο στην άσκηση εξωτερικής πολιτικής. Οι πρώτες αμερικάνικες αντιδράσεις για την υπόθεση του φυλακισμένου ανθρωπιστή και ακτιβιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Ο. Καβαλά, και του επίσης φυλακισμένου ηγέτη του κουρδικού κόμματος HDP αλλά και για την άσκηση βίας εναντίον των φοιτητών στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης είναι «τροχιοδεικτικές» βολές για το καθεστώς Ερντογάν.
Και στην Τουρκία είναι γνωστές οι θέσεις του κ. Σάλιβαν που μόλις το 2018 είχε διατυπώσει σε άρθρο του για την Τουρκία όταν υποστήριζε ότι η σχέση συναλλαγής της Τουρκίας με τη Ρωσία θα πρέπει να οδηγήσει σε εξέταση «κυρώσεων που στοχεύουν την τουρκική αμυντική βιομηχανία, τον χρηματοπιστωτικό τομέα και ενδεχομένως αξιωματούχους που συνδέονται με τη διαφθορά». Και θα πρέπει όπως έγραφε ο νυν Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ ο «στόχος να είναι η θέσπιση των προϋποθέσεων -και των βασικών κανόνων- για την εποικοδομητική δέσμευση. Για τον σκοπό αυτό, ο Λευκός Οίκος θα πρέπει να συνδυάσει μια σταθερή προσέγγιση με υψηλού επιπέδου δέσμευση με στόχο την εξεύρεση μιας καλύτερης πορείας προς τα εμπρός…».
Ενώ βεβαίως ποτέ δεν έχει ξεχασθεί η δήλωση του τότε αντιπροέδρου Μπάιντεν σε ομιλία του στο Χάρβαρντ που είχε κατηγορήσει την Τουρκία του Τ. Ερντογάν ότι συνέβαλλε στην άνοδο του Ισλαμικού Κράτους ούτε φυσικά εκείνη τη δήλωση του Τζ. Μπάιντεν τον Δεκέμβριο του 2019 στους Νιου Γιορκ Τάιμς ότι το καθεστως Ερντογάν είναι αυταρχικό και ότι θα πρέπει να βρεθεί τρόπος σε συνεργασία με την αντιπολίτευση για τη (μέσω εκλογών) ανατροπή του…».
Αργά χθες το βράδυ η εκπρόσωπος του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας Εμιλυ Χόρν ενημέρωσε με δήλωση της για το περιεχόμενο της επικοινωνίας Σάλλιβαν-Καλίν από την οποία απουσιάζει επιδεικτικά κάθε αναφορά σε «στρατηγική συνεργασία» μεταξύ ΗΠΑ-Τουρκίας, ενώ αντίθετα υπάρχουν σοβαρότατες αιχμές τόσο για το θέμα των S400 όσο και για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Τουρκία. Η δήλωση είναι η εξής:
«Ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Τζέικ Σάλιβαν μίλησε τηλεφωνικά σήμερα με τον Ιμπραήμ Καλίν, Εκπρόσωπο Τύπου και Επικεφαλής Σύμβουλο του Προέδρου της Τουρκίας. Ο κ. Σάλιβαν υπογράμμισε την επιθυμία της κυβέρνησης Μπάιντεν να οικοδομήσει εποικοδομητικούς δεσμούς μεταξυ ΗΠΑ-Τουρκίας, διευρύνοντας τους τομείς συνεργασίας και με την αποτελεσματική διαχείριση των διαφωνιών. Μετέφερε την πρόθεση της κυβέρνησης να ενισχύσει τη διατλαντική ασφάλεια μέσω του ΝΑΤΟ, εκφράζοντας ανησυχία ότι η απόκτηση από την Τουρκία του ρωσικού πυραυλικού συστήματος εδάφους-αέρος S-400 υπονομεύει τη συνοχή και την αποτελεσματικότητα της συμμαχίας. Ο κ. Σάλιβαν χαιρέτισε την επανάληψη των διερευνητικών συνομιλιών μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας και εξέφρασε τη στήριξή του στα σχέδια του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών Γκουτέρες για συνέχιση των συνομιλιών για την Κύπρο. Τόνισε την ευρεία δέσμευση της κυβέρνησης Μπαιντεν για στήριξη των δημοκρατικών θεσμών και του κράτους δικαίου. Συμφώνησαν να συνεργαστούν για τις παγκόσμιες προκλήσεις, όπως η πανδημία COVID-19 και η κλιματική αλλαγή, και να διαβουλευθούν στενά για περιφερειακά ζητήματα αμοιβαίου ενδιαφέροντος».
liberal.gr
