Γράφει ο Γιάννος Χαραλαμπίδης*
Πώς ο Ερντογάν προσδοκά να σπάσει συμμαχίες και ενεργειακούς σχεδιασμούς μέσω
Χαμάς και Ιερού Πολέμου – Γιατί κοινός εχθρός είναι η τρομοκρατία και η Άγκυρα
που θυσιάζει το όραμα των Παλαιστινίων στον βωμό της νέας Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας
Δεν είναι η πρώτη φορά που η Μέση Ανατολή τυλίγεται στις φλόγες, λόγω των
συγκρούσεων μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων. Πρόκειται για μια σύγκρουση με
αρχή, χωρίς, όμως, να φαίνεται ότι θα υπάρξει σύντομα τέλος. Εκείνο όμως που
είναι πλέον εμφανές είναι ο ρόλος της Τουρκίας, η οποία σπονσάρει την
τρομοκρατία, υποθάλπει τις συγκρούσεις, αν δεν τις προκαλεί, και τις
χρησιμοποιεί για να εξυπηρετήσει τα δικά της συμφέροντα. Και, κυρίως, για να
χτυπήσει το Ισραήλ στο ίδιο του το σπίτι. Με απώτερο στόχο να χαλάσει ο
σχεδιασμός συστημάτων ασφαλείας, συνεργασιών και σταθερότητας στην περιοχή,
αναδεικνύοντας εαυτήν, δηλαδή την Άγκυρα, ως την προστάτιδα του μουσουλμανικού
και του αραβικού κόσμου χώρα, μέσα, όμως, από το ολοκαύτωμα των Παλαιστινίων
αλλά και των Ισραηλινών. Που αμφότεροι φέρουν τις δικές τους ευθύνες.
Ποια η διπλωματική στάση της Λευκωσίας και γιατί
Ποιο είναι το ευρύτερο παιχνίδι του Ερντογάν με τους μουσουλμάνους μέσω Γάζας
Τα υψώματα Γκολάν, το μικρό στρατηγικό βάθος και η Κύπρος
Η σημασία της αποτροπής και ο «σιδερένιος θόλος»
Πού είναι ο ΟΗΕ και το Σ. Ασφαλείας
Χαμάς και Τουρκία
Ο Ερντογάν θεωρούσε πάντοτε ότι το Ισραήλ ήταν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο
πίσω από το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου του 2015. Έκτοτε κυνήγα
την ευκαιρία για να εκδικηθεί το Ισραήλ, επιδιώκοντας την αποδυνάμωσή του,
διότι εκτός των άλλων θέλει να το αντικαταστήσει ως πρώτη περιφερειακή δύναμη
στην περιοχή. Επί μακρόν τάσσεται υπέρ των Παλαιστινίων σε μια προσπάθεια να
στρέψει τους Άραβες και τους μουσουλμάνους εναντίον των Ισραηλινών. Η Χαμάς,
που συνιστά τρομοκρατική οργάνωση, κυριαρχεί στις παλαιστινιακές περιοχές
έναντι της παραδοσιακής Φάταχ. Δεν έχει σχέσεις μόνο με το Ιράν αλλά και
άριστες σχέσεις με την Άγκυρα. Οι σχέσεις αυτές έχουν τις ρίζες τους πίσω στο
1996, με συμφωνίες μεταξύ του ισλαμιστή τότε ηγέτη Ντσεμετίν Ερμπακάν και των
ηγετών της Χαμάς. Συνεχίστηκαν με την ανάδειξη στην εξουσία τού AKP, με
πρωταγωνιστές τόσο τον Νταβούτογλου όσο και τον ίδιο τον Ταγίπ Ερντογάν. Η
Τουρκία στηρίζει οικονομικά τη Χαμάς, καθώς και με την παροχή στρατιωτικού
υλικού για την κατασκευή αυτοσχέδιων ρουκετών στο μοντέλο των ιρανικών που ήδη
κατέχει η Οργάνωση. Τον περασμένο Φεβρουάριο, οι μυστικές υπηρεσίες του Ισραήλ
κατήγγειλαν υπόγειες σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Χαμάς. Σε κάθε προσπάθεια που
γινόταν για την ομαλοποίηση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών, οι Ισραηλινοί
έθεταν ως βασική προϋπόθεση τον τερματισμό των σχέσεων της Άγκυρας με τη Χαμάς
ή κατ’ ελάχιστον τη χαλιναγώγησή της. Είναι γνωστόν ότι ηγετικά στελέχη της
Χαμάς βρίσκουν καταφύγιο στην Τουρκία και διαθέτουν δικά της διαβατήρια. Όπως
είναι επίσης γνωστή η διοχέτευση τουρκικών κονδυλίων μέσω «Μη Κυβερνητικών
Οργανώσεων» (ΜΚΟ), οι οποίες οργανώνουν και έχουν ως στόχο να ξεσηκώνουν τους
Παλαιστινίους σε βάρος των Ισραηλινών. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι
τελευταίοι είναι άμοιροι ευθυνών. Το αντίθετο, τα μέτρα τα οποία χρησιμοποιούν
σε ουκ ολίγες περιπτώσεις και δη όταν διενεργούν νέους εποικισμούς είναι
σκληρά και εκτός του διεθνούς δικαίου.
Τρομοκρατία
Η Τουρκία, λοιπόν, αντί να ενεργεί ως διαμεσολαβητής μεταξύ Παλαιστινίων και
Ισραηλινών, μετατρέπεται σε υποκινητή, αφενός για να πλήξει το Ισραήλ και,
αφετέρου, για να αναδειχθεί σε ηγέτιδα χώρα του μουσουλμανικού και αραβικού
κόσμου. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι o Ερντογάν την περασμένη Πέμπτη κάλεσε
τους μουσουλμάνους σε Ιερό Πόλεμο εναντίον του Ισραήλ. Συνεπώς, εδώ έχουμε το
εξής φαινόμενο: Η Άγκυρα και ο Ερντογάν δεν έχουν πρόβλημα να κάνουν
ολοκαύτωμα τους Παλαιστινίους και τους Ισραηλινούς για άλλη μία φορά. Στόχος
είναι η εξυπηρέτηση των τουρκικών συμφερόντων. Άρα, ο κοινός εχθρός όλων είναι
η Τουρκία. Αντί να επιλύει τα προβλήματα και να οδηγήσει στον μηδενισμό τους,
προκαλεί ακόμη περισσότερα από τα υφιστάμενα. Υπάρχει κατάλογος τουρκικών
δράσεων, που ξεκινούν από τη Λιβύη, φτάνουν ώς το Ναγκόρνο Καραμπάχ,
κατεβαίνουν στη Συρία, στην Κύπρο και φτάνουν στην Παλαιστίνη. Και σε κάθε
περίπτωση η Άγκυρα σπονσάρει τρομοκρατικές δράσεις, αφού ειδικώς στη Συρία και
στη Λιβύη χρησιμοποιεί επί πληρωμή τους τζιχαντιστές.
Τουρκικοί στρατηγικοί στόχοι
Η στρατηγική της Τουρκίας έχει ως εξής: 1. Δημιουργία εσωτερικού προβλήματος
εντός του Ισραήλ, χρησιμοποιώντας τους Παλαιστινίους. 2. Ξεσηκωμός αραβικών
και ισλαμικών κρατών σε βάρος του Ισραήλ, προκειμένου να ανατρέψει ή να
διαβρώσει τις ήδη καλές σχέσεις που άρχισαν να αναπτύσσονται μεταξύ Ισραήλ,
Σαουδικής Αραβίας, Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και Αιγύπτου. 3. Διάρρηξη του
εμπορικού διαδρόμου όπως σχεδιάστηκε από την κυβέρνηση Τραμπ μεταξύ Σαουδικής
Αραβίας, Ιορδανίας και Ισραήλ. 4. Διάρρηξη των προσπαθειών για τη δημιουργία
ενός περιφερειακού συστήματος ασφαλείας με βασικούς πυλώνες στην περιοχή μας
το Ισραήλ και την Αίγυπτο. Συναφώς, επηρεάζονται από τέτοιες αρνητικές
εξελίξεις και οι Τριμερείς ή οι Τετραμερείς σύνοδοι στις οποίες συμμετέχει η
Κύπρος και έχουν σχέση με τα ενεργειακά ζητήματα. 5. Χρησιμοποίηση του
θρησκευτικού μουσουλμανικού στοιχείου ως στρατηγικού εργαλείου για να
δημιουργήσει προβλήματα και να διαβρώσει ή να ανατρέψει υφιστάμενες
συνεργασίες και συμμαχίες και να τις αντικαταστήσει, αν αυτό είναι δυνατό, με
άλλες, εξυπηρετώντας τα τουρκικά συμφέροντα στη βάση της νέας Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας. 6. Ανατροπή της κατασκευής του EastMed, αφού η Τουρκία έχει ήδη
αντιληφθεί αυτό που πολλοί ημέτεροι δεν μπορούν: Ότι δηλαδή δεν αποτελεί έναν
απλό αγωγό μεταφοράς φυσικού αερίου, αλλά έναν ευρύτερο στρατηγικό σχεδιασμό,
που δύναται να εξελιχθεί σε αποτροπή έναντι διεκδίκησης της επεκτατικής και
ιμπεριαλιστικής της πολιτικής.
Σημασία των Γκολάν και το στρατηγικό βάθος
Από την υφιστάμενη κρίση αποδεικνύεται για άλλη μια φορά η έλλειψη στρατηγικού
βάθους από πλευράς Ισραήλ και η σημασία αφενός των υψωμάτων του Γκολάν και
αφετέρου της Κύπρου. Τα υψώματα Γκολάν έχουν τη δική τους στρατηγική σημασία,
αφού υπέρκεινται της κοιλάδας του Ιορδάνη, ενώ πίσω από αυτά βρίσκονται τα
Ιεροσόλυμα. Από εκεί είναι εύκολος στόχος η Δαμασκός, αφού βρίσκεται εντός του
βεληνεκούς των ισραηλινών πυροβόλων. Τα υψώματα Γκολάν και ο έλεγχός τους
είναι συναφές ζήτημα με τις δικές τους υδάτινες πηγές και της περιοχής που
αποτελούν εξίσου σημαντικό στρατηγικό εργαλείο μαζί με το πετρέλαιο και το
φυσικό αέριο. Ένεκα λοιπόν της έλλειψης στρατηγικού βάθους, το Ισραήλ έχει
μόνο μία διέξοδο: Αυτήν της Κύπρου προς την Ελλάδα, είτε κατασκευαστεί είτε
όχι ο EastMed. Απόδειξη τούτου είναι οι πτήσεις εντός του κυπριακού FIR, που
έχουν περιορίσει τις τουρκικές, τουλάχιστον προς τον νότο, και η επένδυση στη
Στρατιωτική Βάση στην Καλαμάτα. Όπως επενδύουν και οι Αμερικάνοι στην
αναβάθμιση των Βάσεων που διαθέτουν στην Κρήτη, στη Λάρισα, καθώς και στην
Αλεξανδρούπολη.
Σχέσεις με Ισραηλινούς και Παλαιστινίους
Οι Αμερικάνοι δεν εγκαταλείπουν την περιοχή μας, όπως συνήθως λέγεται. Απλώς
αλλάζουν τα στρατηγικά τους δόγματα, τα οποία αντιλαμβάνεται ο Ταγίπ Ερντογάν
και οι συνεργάτες του και προσπαθούν να εκμεταλλευτούν διά της ισχύος τους την
κατάσταση, όπως χρησιμοποιούν και εκμεταλλεύονται σήμερα τον παλαιστινιακό λαό
για να δημιουργούν πρόσθετα προβλήματα έναντι όσων θεωρούν ως αντιπάλους τους.
Η Κύπρος οφείλει να έχει άριστες φιλικές σχέσεις με τους Άραβες και τους
μουσουλμάνους γείτονές της και δη με την Αίγυπτο και τους Παλαιστινίους. Αυτό
δεν της στερεί το δικαίωμα να έχει άριστες σχέσεις, όπως συμβαίνει σήμερα με
το Ισραήλ. Άλλωστε από τους ενεργειακούς σχεδιασμούς θα επωφεληθούν και η
Παλαιστίνη αλλά και η Αίγυπτος. Η Τουρκία επέλεξε να είναι εκτός παιχνιδιού
και να υιοθετεί μία καταστροφική πολιτική αποδυνάμωσης συμμαχιών για να
επανέλθει δριμύτερη, προκειμένου να οικοδομήσει νέες δικές της σχέσεις που θα
αποδυναμώνουν και την Κύπρο και το Ισραήλ.
Οι επιλογές της Κύπρου
Υπό αυτές τις συνθήκες, δεν θα πρέπει να πέσουμε στην παγίδα της Άγκυρας, αλλά
το αντίθετο, η δική μας διπλωματία θα πρέπει να αποκαλύπτει τους στόχους της
Άγκυρας αντί να την εξευμενίζει. Η πολιτική της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή
είναι ακόμη ένα δείγμα ότι δεν μπορεί να την εμπιστευτεί κανείς. Ο κύριος
στόχος της είναι καθαρά ηγεμονικός και επικίνδυνος για την ασφάλεια της
περιοχής. Επιβεβαιώνονται, δε, τα εξής: 1. Ήταν λανθασμένη εντύπωση ότι θα
ήταν δυνατό να αποκατασταθούν πλήρως οι σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ. Κάποιοι θα το
ήθελαν προκειμένου να ναυαγήσει άπαξ και διά παντός η επιλογή του EastMed και
να περάσει ο αγωγός προς την Τουρκία, έχοντας την ψευδαίσθηση ότι με αυτής της
μορφής τον εξευμενισμό θα κατευνάσουν το θηρίo. 2. Η εμβάθυνση και η ενίσχυση
των σχέσεών μας με το Ισραήλ δεν στρέφεται καθόλου εναντίον των Αράβων, αλλά
αντίθετα αυξάνει τη διπλωματική μας ικανότητα κατά τρόπον ώστε να έχουμε ρόλο
σταθεροποιητή στην περιοχή. Διότι όσο περισσότερο μας εμπιστεύεται ο
περιφερειακός ηγεμόνας, δηλαδή το Ισραήλ, τόσο πιο ενισχυμένος είναι ο
διαμεσολαβητικός μας ρόλος υπό την έννοια ότι εξίσου σημαντική είναι και η
καλή μας σχέση με τους Παλαιστινίους, τους οποίους μπορούμε να καταλάβουμε
απόλυτα στον απελευθερωτικό τους αγώνα. Εκείνο που δεν μπορεί να γίνει
αποδεκτό είναι η τρομοκρατική δράση της Χαμάς, η οποία ανήκει ιδεολογικά στη
Μουσουλμανική Αδελφότητα, με την οποία η Τουρκία έχει πάντα άριστες σχέσεις.
Είναι μάλιστα αυτή που όταν ήταν στην εξουσία στην Αίγυπτο παρ’ ολίγον να μας
δημιουργήσει προβλήματα ακόμη και σε αυτήν την ΑΟΖ. 3. Η στρατιωτική
αποτρεπτική ισχύς είναι αναγκαία. Δεν είναι πεταμένα χρήματα, όπως κάποιοι
ισχυρίζονται, αλλά υποχρέωση του κράτους για την ασφάλεια των πολιτών του
έναντι κάθε απειλής. Κλασικό παράδειγμα αποτελεί “ο σιδερένιος θόλος” (iron
dome) του Ισραήλ, διά του οποίου είναι δυνατή η αποτροπή των πυραυλικών
επιθέσεων από την Χαμάς με ποσοστό επιτυχίας της τάξης του 80% και 90%.
Ισραήλ, ομοσπονδία και δυο κράτη
Το όσα, λοιπόν, συμβαίνουν στη Μέση Ανατολή έχουν σχέση με τη νέα Οθωμανική
Πολιτική της Τουρκίας και με την Κύπρο. Το Ισραήλ ουδόλως θα ήθελε τον
γεωπολιτικό χώρο της Κύπρου, είτε αυτός είναι χερσαίος είτε αυτός είναι
εναέριος είτε αυτός είναι υδάτινος, να πέσει στον έλεγχο της Τουρκίας. Και,
δυστυχώς, μέσα από τη λογική της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας ή των δύο
κρατών αυτό είναι που θα συμβεί. Και επί τούτου είναι τα κρίσιμα τα δικά μας
διλήμματα, περί του τι συμμαχίες θέλουμε, με ποιους και πώς θα τις
υλοποιήσουμε. Η διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία, όπως προσπαθούν να τις
συμβιβάσουν οι Βρετανοί, δηλαδή να περιλαμβάνουν τα δύο κράτη, θα εξυπηρετεί
τα δικά τους και τα τουρκικά συμφέροντα διότι θα διαλύει την Κυπριακή
Δημοκρατία και θα την μετατρέπει σε τουρκικό προτεκτοράτο. Ταυτοχρόνως θα
αποδυναμώνει τον ρόλο του Ισραήλ, αφού θα του κλείνει το στρατηγικό βάθος, με
άλλα λόγια τον πνεύμονα, που διαθέτει σήμερα μέσω Κύπρου.
Ερώτημα και στόχος
Τα γεγονότα στο Ισραήλ αποδεικνύουν ότι η Τουρκία είναι αδίστακτος, πολύ
ισχυρός και ικανός παίκτης, που μπορεί να δημιουργεί προβλήματα, με απώτερο
στόχο να τα εκμεταλλευτεί, για να υλοποιήσει τον ηγεμονικό της ρόλο σε βάρος
των λαών της περιοχής. Όσο, δε, για τον ΟΗΕ και το Σ. Ασφαλείας, ο ρόλος τους
δεν μπορεί να είναι αποτρεπτικός. Και αυτό είναι ένα ακόμη μάθημα για όσους
έχουν την ψευδαίσθηση ότι το Σ. Ασφαλείας δύναται σε περίπτωση λύσης του
Κυπριακού να εγγυηθεί είτε εμάς είτε το ίδιο το πολιτειακό σύστημα από
συρράξεις. Το δίλημμα για την Κύπρο δεν είναι εάν θα υποστηρίξει είτε τους
Παλαιστινίους είτε τους Ισραηλινούς. Το ερώτημα για μας είναι εάν θα
αποκαλύψουμε και στους Παλαιστινίους και στους Ισραηλινούς, οι τελευταίοι το
αντιλήφθηκαν ήδη, τον νέο οθωμανικό πολιτικό ιμπεριαλισμό της Άγκυρας και αν
θα τον αντιμετωπίσουμε μέσα από κοινές συμμαχίες, όπως ο άξονας Ελλάδας –
Κύπρου – Ισραήλ. Είτε κατασκευαστεί o EastMed είτε όχι. Την αλλαγή των
στρατηγικών δογμάτων των ΗΠΑ στην περιοχή μας θα πρέπει να την εκμεταλλευτούμε
χωρίς να αφήσουμε την Τουρκία να υλοποιήσει τις πολιτικές της. Εμείς πρέπει να
σπεύσουμε να εξυπηρετήσουμε τα συμφέροντά μας είτε αυτά είναι ενεργειακά είτε
ασφάλειας. Αλλιώς η Άγκυρα θα κυριαρχήσει. Και πάνω μας και πάνω στην Ελλάδα.
Επί του Ισραήλ είναι δύσκολα τα πράγματα καθότι συνιστά, εκτός των άλλων, και
πυρηνική δύναμη, διαθέτοντας ταυτοχρόνως και τις ισχυρότερες αεροπορικές και
χερσαίες δυνάμεις στην περιοχή μας αλλά και πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς. Συν
του γεγονότος ότι οι Ισραηλινοί μαζί με τους Αμερικανούς είναι «μάνες» στον
λεγόμενο πόλεμο του κυβερνοχώρου (Cyberwar). Δεν είναι λοιπόν θέμα λεπτών
χειρισμών τα όσα συμβαίνουν στη Μέση Ανατολή, αλλά αντικείμενο ορθολογιστικής
ανάλυσης με βάση τα εργαλεία των διεθνών σχέσεων και της στρατηγικής που
οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο εχθρός είναι για όλους ένας: Η Τουρκία. Και αυτήν
θα πρέπει να αποτρέψει μία από κοινού συμμαχία. Και αυτός θα πρέπει να είναι ο
στόχος της κυπριακής διπλωματίας.
*Δρ των Διεθνών Σχέσεων
Σημερινή
