Νέο σκηνικό διαμορφώνει η ανάδειξη της νέας μεταβατικής κυβέρνησης στη Λιβύη,
καθώς δρομολογείται η δύσκολη πορεία για την εξομάλυνση της πολιτικής
κατάστασης, της συμφιλίωσης και αποκατάστασης της ενότητας της Δυτικής –
Ανατολικής – Νότιας Λιβύης, και φυσικά η απομάκρυνση των ξένων δυνάμεων και
των μισθοφόρων που εδώ και μήνες πρωταγωνιστούν στον λιβυκό εμφύλιο.
Βεβαίως, για την Ελλάδα η νέα κατάσταση, μετά και την ορθή απόφαση του ΥΠΕΞ Ν.
Δένδια να ανακοινώσει την επαναλειτουργία της ελληνικής πρεσβείας στην Τρίπολη
και να ζητήσει την ίδρυση προξενείου στη Βεγγάζη, απαιτεί διαρκή παρακολούθηση
και ενεργό εμπλοκή στις προσπάθειες της διεθνούς κοινότητας και της ΕΕ για την
προώθηση συνθηκών ομαλότητας προς τις εκλογές του Δεκεμβρίου.
Η Ελλάδα ενδιαφέρεται άμεσα για την αποκατάσταση της σταθερότητας στη
γειτονική χώρα, αλλά και για να υπάρξει διαχείριση της δύσκολης κατάστασης που
έχει δημιουργηθεί μεταξύ των δυο χωρών λόγω του Τουρκολυβικού Μνημονίου.
Μέσα στο ρευστό αυτό περιβάλλον όλοι οι παίκτες επιχειρούν να προωθήσουν τις
θέσεις τους. Η Ιταλία έσπευσε ήδη λίγες ημέρες πριν την εκλογή της νέας
λιβυκής μεταβατικής ηγεσίας να μπει στο παιγνίδι προτείνοντας την έναρξη
συνομιλιών για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών με τη Λιβύη υποβάλλοντας
συγκεκριμένη πρόταση. Όπως έγινε γνωστό, ο Ιταλός πρεσβευτής Τζουζέπε
Μπουτσίνο κατέθεσε στο λιβυκό ΥΠΕΞ σχέδιο συμφωνίας για την θαλάσσια
οριοθέτηση μεταξύ των δυο χωρών
Ο κ. Μπουτσίνο, σύμφωνα με τα δημοσιεύματα λιβυκών ΜΜΕ, συναντήθηκε με τον
αναπληρωτή ΥΠΕΞ και του παρέδωσε ως «δώρο» Μνημόνιο κατανόησης για τη
συνεργασία στην ψηφιακή τεχνολογία στον δημόσιο τομέα.
Τον Σεπτέμβριο, ο Λίβυος ΥΠΕΞ Μοχάμεντ Σιάλα, μετά τη συνάντηση του με τον
επικεφαλής της λιβυκής κρατικής εταιρίας πετρελαίου NOC, είχε δηλώσει ότι η
χώρα του θα καλέσει την Ελλάδα και τη Μάλτα σε διαπραγμάτευση για την
οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών. Τότε, η NOC είχε ζητήσει από τη Λιβυκή
κυβέρνηση να απαιτήσει τη διακοπή των ερευνών από πετρελαϊκές εταιρίες σε
«περιοχή που είναι αντικείμενο διαμάχης», στοχεύοντας κυρίως στην ακύρωση των
ελληνικών αδειοδοτήσεων στην περιοχή που έγιναν, ελλείψει συμφωνίας, με
προσωρινό υπολογισμό της μέσης γραμμής.
Για την Ελλάδα, η κίνηση της Ιταλίας έχει μεγάλη σημασία καθώς παραμένει σε
κάθε περίπτωση σε εκκρεμότητα η οριοθέτηση του κοινού τριμερούς σημείου που
συναντώνται η ελληνική, η ιταλική και λιβυκή ΑΟΖ, και συνεπώς η Αθήνα θα
πρέπει να γνωρίζει τι ακριβώς περιλαμβάνει η ιταλική πρόταση. Ποιες γραμμές
βάσης λαμβάνει υπόψη και ποια τακτική υιοθετείται στην οριοθέτηση.
Και βεβαίως, χωρίς να πρόκειται φυσικά για εύκολη επιλογή, θα πρέπει να
εξετασθεί το ενδεχόμενο να ζητηθεί δια της διπλωματικής οδού η επανέναρξη
συνομιλιών με τη Λιβύη για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών. Μια συζήτηση
που προφανώς δε θα μπορέσει να καταλήξει άμεσα σε αποτέλεσμα, τουλάχιστον
μέχρι τις εκλογές στη Λιβύη, και σίγουρα δε θα είναι απλή καθώς θα σκοντάψει
στον «τοίχο» του Τουρκολυβικού Μνημονίου. Η Αθήνα πριν ξεκινήσει αυτή τη
διαδικασία θα πρέπει να προετοιμασθεί άρτια σε νομικό επίπεδο, καθώς εφόσον
η Λιβύη επιμείνει στη διατήρηση του Τουρκολυβικού Μνημονίου, μια από τις
εναλλακτικές επιλογές θα είναι η παραπομπή της διαφοράς στη Χάγη, όπως έχει
προτείνει ο καθηγητής Χρήστος Ροζάκης. Σε αυτή την περίπτωση, πρακτικά το
Διεθνές Δικαστήριο θα κληθεί να αποφανθεί και για τη νομιμότητα του
Τουρκολυβικού Μνημονίου, προκαλώντας πιθανότατα έστω και εμμέσως την εμπλοκή
και της Τουρκίας στην εκδίκαση της υπόθεσης.
Όμως η ιταλική κίνηση προς την Τρίπολη αφορά και τη Μάλτα, η οποία έχει
οριοθέτηση (με απόφαση του ΔΔ της Χάγης) με τη Λιβύη, όχι όμως με την
Ιταλία, οπότε και σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να ορισθεί τριεθνές
σημείο.
Συγκεκριμένα, η Λιβύη έχει οριοθετήσεις θαλασσίων ζωνών με την Τυνησία και
τη Μάλτα, καθώς και το παράνομο Τουρκολυβικό Μνημόνιο, η Μάλτα έχει
οριοθέτηση με τη Λιβύη, η Ιταλία με την Αλβανία, Κροατία, Γαλλία, Ελλάδα,
Σλοβενία, Ισπανία, Τυνησία, Σερβία – Μαυροβούνιο, και η Ελλάδα βεβαίως έχει
συμφωνίες με την Ιταλία και την Αίγυπτο.
Πάντως, η σαφής φιλοτουρκική στάση του νέου μεταβατικού πρωθυπουργού της
Λιβύης δε θα πρέπει να παραβλεφθεί, καθώς μάλιστα μετά την επικοινωνία που
είχε μαζί του το Σάββατο ο Ταγίπ Ερντογάν, ο στενός συνεργάτης και σύμβουλος
του Τούρκου προέδρου Γιασίν Ακτάϊ δήλωσε ότι η νέα λιβυκή ηγεσία υποστηρίζει
τη διατήρηση του ρολού της Τουρκίας στη Λιβύη και διαβεβαίωσε ότι όλες οι
συμφωνίες που υπεγράφησαν από την κυβέρνηση Σαράτζ θα μείνουν σε ισχύ.
Ο νέος πρωθυπουργός της Λιβύης φρόντισε από την πρώτη στιγμή να δώσει
διαπιστευτήρια αφοσίωσης στην Άγκυρα, καθώς με δηλώσεις του την Κυριακή
τόνισε ότι υπάρχει τεράστια αλληλεγγύη με την Τουρκία και τον λαό της, καθώς
η Τουρκία είναι «ο σύμμαχος μας, ο φίλος, ο αδελφός μας που έχει μεγάλες
δυνατότητες να υποστηρίξει τους Λίβυους για την επίτευξη των επιδιώξεων
τους. Η Τουρκία είναι πραγματικός εταίρος». Ο κ. Ερντογάν είχε σπεύσει να
τηλεφωνήσει στον νέο πρωθυπουργό για να εκφράσει τη στήριξη του,
αποφεύγοντας πάντως κάθε αναφορά στο ζήτημα της αποχώρησης των τουρκικών
στρατιωτικών δυνάμεων, αν και η αποχώρηση ξένων στρατιωτικών δυνάμεων και
μισθοφόρων είναι απαραίτητος όρος για την ομαλοποίηση της κατάστασης.
Ο Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπειμπάχ είναι πλούσιος επιχειρηματίας με σπουδές στον
Καναδά, γεννημένος στη Μισράτα, το προπύργιο των ανταρτών που η εξέγερση
τους οδήγησε στην ανατροπή του Καντάφι.
Ο ίδιος ήταν επικεφαλής της κρατικής Εταιρίας Επενδύσεων (LIDCO) επί
καθεστώτος Καντάφι, και καθώς η Μισράτα γνώρισε σημαντική οικονομική
ανάπτυξη, η οικογένεια του απέκτησε μεγάλη περιουσία. Έχει στενές σχέσεις με
τους Αδελφούς Μουσουλμάνους και έχει επιχειρηματική δραστηριότητα στο
εξωτερικό και σημαντική παρουσία στην Τουρκία, ενώ οι εταιρίες του
εκπροσωπούν και τουρκικούς ομίλους στη Λιβύη. Όσο για τον νέο πρόεδρο του
Προεδρικού Συμβουλίου πρέσβη Μοχάμεντ Μένφι, που ήταν ο τελευταίος
πρεσβευτής της Λιβύης στην Αθήνα πριν από την κρίση του Τουρκολυβικού
Μνημονίου, γνωρίζει καλά το πλαίσιο των ελληνολιβυκών σχέσεων, αλλά πάντως
και ο ίδιος βρίσκεται κοντά στον περίγυρο του αλ Σαράτζ και της πλευράς
εκείνης που υπέγραψε και στήριξε το Τουρκολυβικο Μνημόνιο.
Η διαδικασία για την εξομάλυνση της κατάστασης στη Λιβύη θα επικεντρωθεί
όμως στην απομάκρυνση των ξένων στρατιωτικών δυνάμεων μεταξύ αυτών και των
τουρκικών. Και αυτό εκ των πραγμάτων επηρεάζει και τη συζήτηση για τη
νομιμότητα του Τουρκολυβικού Μνημονίου, το οποίο αποτέλεσε και το αντίτιμο
που καταβλήθηκε στην Τουρκία προκειμένου να υποστηρίξει στρατιωτικά την
κυβέρνηση Σαράτζ έναντι του αντιπάλου του Στρατηγού Χαφτάρ.
