Η «συμφωνία του αιώνα», η προμήθεια 12 γαλλικών υποβρυχίων από την Αυστραλία
αντί 56 δισεκατομμυρίων δολαρίων μετατράπηκε σε «προδοσία του αιώνα» με την
αιφνιδιαστική ανακοίνωση της 15ης Σεπτεμβρίου για το αμυντικό σύμφωνο ΗΠΑ –
Βρετανίας – Αυστραλίας, (AUKUS), που συνεπάγεται αθέτηση του συμβολαίου με τη
Γαλλία και στροφή της Αυστραλίας στην αμερικανική τεχνολογία πυρηνικών
υποβρυχίων.
Η έκρηξη της γαλλικής οργής, με τον πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν να αποσύρει για
πρώτη φορά στα χρονικά τους πρέσβεις της χώρας από την Ουάσιγκτον και την
Καμπέρα και να αρνείται επί τέσσερις ημέρες να δεχθεί το τηλεφώνημα του
Αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν ήταν αναμενόμενη. Ο Γάλλος υπουργός
Εξωτερικών, Ζαν-Ιβ Λεντριάν, έκανε λόγο για «πισώπλατη μαχαιριά», «διπροσωπία»
και «αναξιοπιστία», ενώ στρεφόμενος προς τους Βρετανούς τούς χαρακτήρισε
υποτιμητικά «τελευταίο τροχό της αμάξης».
Θα μπορούσε κανείς να μιλήσει για δραματική εξέλιξη, ακόμη και αν η υπόθεση
σταματούσε εδώ. Ομως οι προεκτάσεις του νέου συμφώνου είναι πολύ ευρύτερες και
αφορούν ολόκληρο τον πλανήτη, όχι μόνο τις άμεσα εμπλεκόμενες χώρες.
Απευθυνόμενος στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, την Τρίτη, ο Αμερικανός πρόεδρος
διαβεβαίωσε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν επιδιώκουν («το τονίζω, δεν
επιδιώκουν») έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο.
Αλλά τα τύμπανα αυτού του πολέμου ακούγονται όλο και πιο καθαρά, ενώ η μερική
γεφύρωση του γαλλοαμερικανικού ρήγματος, με το ημίωρο τηλεφώνημα ανάμεσα στους
Τζο Μπάιντεν και Εμανουέλ Μακρόν, την Τετάρτη, δεν αλλάζει κάτι ως προς την
κεντρική αυτή εξέλιξη.
Είναι πλέον απολύτως σαφές ότι οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν τη διεθνή κοινότητα μέσα
από το πρίσμα της αντιπαράθεσης με την Κίνα. Δεν πρόκειται απλώς για
«μετατόπιση του κέντρου βάρους από την Ευρώπη στην Ασία», όπως λεγόταν τα
προηγούμενα χρόνια, αλλά για μια ξεκάθαρη μετάβαση σε περίοδο
αμερικανοκινεζικού ανταγωνισμού, με όλο και πιο ευδιάκριτες στρατιωτικές
διαστάσεις.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες επιδιώκουν να διατηρήσουν με κάθε μέσο τον έλεγχο της
περιοχής της Ασίας – Ειρηνικού και η δημιουργία του AUKUS είναι μια κομβική
στιγμή που θυμίζει το «είστε είτε μαζί μας, είτε εναντίον μας», που είχε
διατυπώσει ο πρώην πρόεδρος Τζορτζ Μπους όταν εξαπέλυσε τον εικοσαετή «πόλεμο
κατά της τρομοκρατίας». Σίγουρα, όπως αναφέρει το κοινό ανακοινωθέν των
Μπάιντεν – Μακρόν, οι γαλλοαμερικανικές εντάσεις θα μπορούσαν να είχαν
αποφευχθεί αν υπήρχε έγκαιρη ενημέρωση, αλλά στην παρούσα φάση οι καλοί τρόποι
συμπεριφοράς μεταξύ συμμάχων αποδεικνύονται δευτερεύουσας σημασίας. Ετσι, ενώ
το σύμφωνο εξυφαίνεται εδώ και ενάμιση χρόνο, ο Αυστραλός πρωθυπουργός Σκοτ
Μόρισον δεν ανέφερε τίποτα στον Εμανουέλ Μακρόν όταν τον επισκέφθηκε στη
Γαλλία τον Ιούνιο, ούτε οι Αυστραλοί υπουργοί Εξωτερικών και Αμυνας είπαν
κουβέντα όταν συνάντησαν τους Γάλλους ομολόγους τους στις 30 Αυγούστου, ενώ
ακόμη και λίγες ώρες πριν ανακοινωθεί η αθέτηση του συμβολαίου η γαλλική Naval
Group λάμβανε από το αυστραλιανό υπουργείο άμυνας έγγραφο που ανέφερε ότι όλα
προχωρούν κανονικά. Είναι προφανές ότι η Ουάσιγκτον επιδιώκει να μην υπάρχουν
χώρες που ισορροπούν ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Κίνα, όπως έκανε τα τελευταία
χρόνια η Αυστραλία, αναπτύσσοντας εξαιρετικά στενούς εμπορικούς δεσμούς με τον
βόρειο γείτονά της. Στις 300 αμερικανικές βάσεις γύρω από την Κίνα, εκ των
οποίων οι επτά βρίσκονται στην Αυστραλία, θα προστεθούν τώρα η ενίσχυση της
αμερικανικής ναυτικής παρουσίας στην Αυστραλία, η στενότερη ανταλλαγή
πληροφοριών για στρατιωτικούς σκοπούς και η κατασκευή νέων υποδομών. Σε βάθος
χρόνου, αν η Αυστραλία πράγματι αποκτήσει οκτώ πυρηνικά υποβρύχια, όπως
ανακοινώθηκε, θα βελτιωθεί κατά τι και η ισορροπία δυνάμεων στον Ειρηνικό προς
όφελος των ΗΠΑ.
Με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Αυστραλία αθροίζουν τις δυνάμεις τους και η
Ιαπωνία με την Ινδία, η λεγόμενη τετράδα (quad), οι ηγέτες της οποίας
συναντήθηκαν την Παρασκευή στην Ουάσιγκτον.
Κομμάτι στη σκακιέρα
Ανεξαρτήτως προέδρου, οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν την Ευρώπη ως ακόμη ένα κομμάτι σε
αυτήν τη σκακιέρα, ενώ δεν διαφωνούν με την ενίσχυση της στρατιωτικής
διάστασης της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αρκεί να εντάσσεται σε αυτούς τους
σχεδιασμούς. Η στήριξη του Τζο Μπάιντεν προς την ευρωπαϊκή στρατιωτική
αυτονομία και η συνεργασία των αμερικανικών δυνάμεων με τις γαλλικές στις
συνεχιζόμενες στρατιωτικές αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις στη ζώνη νοτίως της
Σαχάρας ήταν δύο από τα ανταλλάγματα που απέσπασε ο Εμανουέλ Μακρόν στη
συνομιλία του με τον Αμερικανό πρόεδρο.
«Εχουμε την επιλογή, είτε η Ευρώπη θα αντιμετωπίσει τις προκλήσεις είτε θα
σβήσει», είπε με δραματικό τόνο στην εφημερίδα «Λε Μοντ» η Γαλλίδα υπουργός
Αμυνας Φλοράνς Παρλί, προωθώντας τη «λευκή βίβλο» για την ευρωπαϊκή άμυνα που
θα ανακοινώσει η γαλλική προεδρία της Ε.Ε. το πρώτο εξάμηνο του 2022. «Η
Ευρώπη έχει για πρώτη φορά τη δυνατότητα να αποκτήσει στρατηγικό ρόλο», τόνισε
η Παρλί. Με τις αμερικανικές πιέσεις να δείχνουν προς μια πολύ συγκεκριμένη
κατεύθυνση, ο στρατηγικός αυτός ρόλος, αν υπάρξει, είναι πολύ δύσκολο να μην
εγγραφεί στον σινοαμερικανικό ανταγωνισμό.
Επίσης είναι δύσκολο να δει κανείς πώς θα μείνει αλώβητο το καθεστώς ελέγχου
της διάδοσης των πυρηνικών όπλων, εφόσον για να αποκτήσει η Αυστραλία
πυρηνοκίνητα υποβρύχια χρειάζεται να της δοθεί η τεχνολογία διαχείρισης
εμπλουτισμένου ουρανίου, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πυρηνικές βόμβες.
Ειδικοί στο ζήτημα της μη διάδοσης των πυρηνικών σημειώνουν ότι για τα οκτώ
υποβρύχια της Αυστραλίας θα χρειαστεί εκατονταπλάσια ποσότητα εμπλουτισμένου
ουρανίου από αυτήν που απαγορεύεται να αποκτήσει το Ιράν (25 κιλά) προκειμένου
να μην έχει τη δυνατότητα να κατασκευάσει πυρηνική βόμβα.
Τα επόμενα βήματα
Επί δεκαετίες, η αμερικανική πολιτική στην περιοχή της Ασίας – Ειρηνικού
βασίζεται στη λεγόμενη «στρατηγική ασάφεια», τη συμμαχία με την Ταϊβάν χωρίς
ρητή δέσμευση υπεράσπισής της σε περίπτωση κινεζικής επίθεσης. Τον Ιούνιο, ο
απεσταλμένος του Αμερικανού προέδρου Μπάιντεν για την περιοχή Ασίας –
Ειρηνικού, Ελι Ράτνερ, κατέθεσε στη Γερουσία ότι οι ΗΠΑ πρέπει να αναπτύξουν
επί μονίμου βάσεως αεροπλανοφόρο και συνοδό στόλο στα ύδατα γύρω από την
Ταϊβάν, φέροντας έτσι τις ΗΠΑ πιο κοντά στην εγκατάλειψη της «στρατηγικής
ασάφειας». Αυτό τη στιγμή που τα κινεζικά πλοία και αεροσκάφη παραβιάζουν
διαρκώς τον εναέριο χώρο και τα χωρικά ύδατα της Ταϊβάν, η οποία επισήμως
ανήκει στην κινεζική επικράτεια. Αν ο Λευκός Οίκος προχωρήσει στο βήμα της
επίσημης συμμαχίας με την Ταϊβάν, απευθύνοντας casus belli προς το Πεκίνο,
τότε η συμμαχία AUKUS θα μοιάζει με ασήμαντη λεπτομέρεια στην πορεία της
κλιμάκωσης.
