Η πρόσφατη αναπροσαρμογή των συντεταγμένων του αρχικού χάρτη των θαλάσσιων
οικοπέδων προς έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων που εκπόνησε το
υπουργείο Ενέργειας και Ορυκτού Πλούτου από κοινού με την Υδρογραφική Υπηρεσία
της Αιγύπτου (μετά τη θετική επίσκεψη του υπ. Εξωτερικών Νίκου Δένδια στο
Κάιρο) προς το παρόν (και μόνο) απομακρύνει τις αρχικές ανησυχίες και λογικούς
προβληματισμούς της Αθήνας για την κατάσταση ανατολικά του 28ου γεωγραφικού
μεσημβρινού (όπου τα νερά είναι αχαρτογράφητα τουλάχιστον αναφορικά με τις
θαλάσσιες ζώνες), αλλά κάθε άλλο ηρεμεί τα πράγματα ευρύτερα, αφού πολλά
ζητήματα αναφορικά με ενεργειακά, διελεύσεις των όποιων μελλοντικών αγωγών,
ενεργειακούς κόμβους, στρατηγικά συμφέροντα προς τη διώρυγα του Σουέζ,
αβεβαιότητα περί το Λιβυκό (και το υπάρχον προβληματικό τουρκολιβυκό μνημόνιο
που πάρα πολύ δύσκολα μπορεί να εξαλειφθεί) δεν επιτρέπουν εφησυχασμό και
χαλαρότητα.
Γράφει ο Αθανάσιος Ε. Δρούγος*
Τουναντίον μέσα στα επόμενα -το πολύ- δύο χρόνια θα γίνουμε μάρτυρες
σημαντικών και καταλυτικών γεγονότων και εξελίξεων.
Κυπριακό
Επιπρόσθετα οι όποιες προσπάθειες για διευθέτηση του χρόνιου Κυπριακού
Προβλήματος θα περιπλέκονται με τις αναθεωρητικές και νεο-οθωμανικές
διεκδικήσεις της Αγκυρας μέσω του δόγματος της «MAVI VATAN/ΓΑΛΑΖΙΑΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ»
και των διακλαδώσεών του προς Ερυθρά Θάλασσα, Κόλπο Αντεν και Αφρικανικό
Κέρας, των συμφερόντων των ισχυρών της Γης σε Συρία και Λιβύη, της
κλιμακούμενης διεκδικητικής στάσης της Αιγύπτου προς τη θάλασσα (ανεξάρτητα
της επιβίωσης του αντιδημοκρατικού καθεστώτος στο Κάιρο), της αναβαθμισμένης
παρουσίας του ΝΑΤΟ και άλλων επιμέρους ζητημάτων (π.χ. Λιβανικό-Παλαιστινιακό
κ.λπ.).
1 Η πρόσφατη ευρεία αεροναυτική-αποβατική άσκηση «Γαλάζια Πατρίδα» έδειξε
πεντακάθαρα από τις δεσμευμένες περιοχές (συνολικά) το πού θα κινηθεί η
Τουρκία και πώς θα αποκλείσει/εμποδίσει συγκεκριμένες ενέργειες της Αθήνας. Η
άσκηση εμφάνισε την κρισιμότητα της ευρύτατης περιοχής από τους κόλπους
Κεραμεικού και Δωρίδας έναντι Δωδεκανήσου, δηλαδή από Μαρμαρίδα μέσω
Αττάλειας, Γκαζίπασα, Μερσίνας, Σελεύκειας μέχρι Ισκεντερούν/Αλεξανδρέτας και
την ενισχυμένη ναυτική και μέσω drones παρουσία της Τουρκίας. Στοχεύει να
αποκόψει πλήρως την Ελλάδα από την Κύπρο. Γνωστοί Τούρκοι ναύαρχοι έχουν
εντρυφήσει πολύ πάνω σε τέτοιες ενέργειες, ενώ ο επικεφαλής των ναυτικών
δυνάμεων της Τουρκίας ναύαρχος Αντνάν Οζμπάλ έχει αναφερθεί πολύ στα σχέδια
της χώρας του σε πρόσφατες διαλέξεις που έχει δώσει σε Αττάλεια, Ακσάζ,
Μερσίνα κ.λπ.
Προθέσεις
Ενα υπολογίσιμο τμήμα της άσκησης έλαβε χώρα στο ανατολικό τμήμα του πελάγους
της Κιλικίας και ειδικότερα στον γεωγραφικό χώρο μεταξύ της κατεχόμενης
Καρπασίας (Αιγιαλούσα, Ριζοκάρπασο) προς Τρίκωμο (νοτιότερα) και κατεχόμενη
Αμμόχωστο (κόλπος). Εδώ η Αγκυρα επικεντρώνεται στην όσο το δυνατό καλύτερη
κάλυψη του κόλπου Ισκεντερούν-Αλεξανδρέττας και την παρακολούθηση των
εξελίξεων σε Δυτική Συρία, Λίβανο και των κινήσεων μέχρι το Σουέζ. Η
εξαγγελθείσα δημιουργία ναυτικής βάσης ανεφοδιασμού (πιθανότατα σε
Μπογάζι/Αμμόχωστο) απλούστατα θα ενισχύει τις ευρύτερες δραστηριότητες των
τουρκικών δυνάμεων. Συνεπώς οι όποιες κινήσεις της Αγκυρας -αρέσει ή δεν
αρέσει- θα συνδέονται αναγκαστικά με την Αίγυπτο, η οποία θα είναι πάντοτε
στην ακτίνα του τουρκικού φλερτ.
2 Αν εφαρμοστούν προσεχώς τα όσα σχετίζονται με τον επαναπροσδιορισμό των
συντεταγμένων του οικοπέδου EGY-MED-W18 (ανατολικά του 28ου μεσημβρινού),
προφανώς η Αγκυρα που δεν αποδέχεται την επήρεια του συμπλέγματος
Καστελλόριζου-Μεγίστης θα πιέζει ακόμα πιο πολύ στρατιωτικά τον συγκεκριμένο
θαλάσσιο μικρονησιωτικό τομέα. Αν αντιληφθεί ότι τα όρια των ελιγμών της
στενεύουν πάρα πολύ, οποιαδήποτε ενέργεια εναντίον του συμπλέγματος είναι μέσα
στις επιλογές της (ακόμα και οριακά στη Στρογγύλη). Γνωστές «δεξαμενές σκέψης»
στο εξωτερικό έχουν ασχοληθεί με το εν λόγω σύμπλεγμα. Αν η Τουρκία και η
Αίγυπτος οριοθετήσουν ΑΟΖ, τότε η επήρειά του περιθωριοποιείται, όμως τίποτα
δεν μπορεί να αποκλειστεί. Πάντως, για κάθε ενδεχόμενο η Αθήνα θα πρέπει
διαρκώς να αναβαθμίζει και να ενισχύει τη Δύναμη Αμυνας Νήσου (παρά τις
δυσχέρειες από γεωγραφικής κυρίως άποψης).
3 Δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως δεδομένες οι τωρινές θέσεις του Ισραήλ και
της Αιγύπτου, όπως και όλες οι άλλες διμερείς και πολυμερείς επαφές.
Διπλωματικά είναι χρήσιμες αλλά όλα αυτά τα κράτη έχουν τεράστια και
πολυδιάστατα προβλήματα ασφαλείας και προφανώς δεν θα έρθουν από τον κόλπο των
πετρελαίων στην Ανατολική Μεσόγειο (όταν υπάρχει η απειλή του Ιράν). Η
Αίγυπτος έχει κατά νου -παρά τα χαοτικά προβλήματά της- μία εκθετικά
επεκτατική ενεργειακή ατζέντα. Επιπλέον, θα πρέπει πάντοτε να έχουμε στο μυαλό
μας το σενάριο ενδεχόμενης ανατροπής του καθεστώτος Αλ Σίσι. Ο υπερπληθυσμός
της χώρας, η προβληματική κατάσταση στην πρόσβαση επαρκών και καθαρών υδάτινων
πόρων, οι εγγενείς αδυναμίες του αιγυπτιακού στρατού (άλλο ασκήσεις και άλλο
πόλεμος), οι τραυματικές διαχρονικά εμπειρίες από τους πολέμους στην Υεμένη,
οι εξοπλισμοί χωρίς αύριο και η πανίσχυρη αντιπολίτευση της Μουσουλμανικής
Αδελφότητας θα πρέπει να μας προβληματίζουν. Συνεπώς ας έχουμε έτοιμα
εναλλακτικά σχέδια. Το Κάιρο δεν μπορεί να υιοθετήσει αναθεωρητική πολιτική
διαρκείας (άσχετα αν το επιθυμεί) όταν έχει ανοικτές πληγές με Σουδάν, Λιβύη,
Αιθιοπία κ.λπ.
Το Ισραήλ
Την περίπτωση του Ισραήλ -που σαφέστατα είναι η πιο δυνατή χώρα- θα πρέπει να
την παρακολουθούμε και να την αναλύουμε συνέχεια. Ο υπουργός Ενέργειας
Στάινιτζ έχει δηλώσει ότι δεν έχει πρόβλημα ένταξης της Τουρκίας σε μεσογειακό
ενεργειακό φόρουμ ενώ δεν έχει αποκλείσει την Τουρκία από εναλλακτικές
ενεργειακές επιλογές και αγωγούς-διαδρόμους. Είναι απαραίτητο να επιδιώξουμε
πιο πολλά από τη διμερή μας συνεργασία αλλά ας λάβουμε υπόψη ότι υπό λογικές
συνθήκες η περίοδος της επικυριαρχίας του Νετανιάχου πλησιάζει στο τέλος της…
4 Επειδή η Ε.Ε. δυστυχώς υστερεί σε θέματα Αμυνας και Ασφάλειας, ακρογωνιαίος
λίθος σε άμυνα, αποτροπή και ασφάλεια παραμένει το ΝΑΤΟ (παρά τα διάφορα
προβλήματα στις σχέσεις μεταξύ συμμάχων). Οπως κατέστησαν σαφές ο Αμερικανός
υπ. Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν και ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς
Στόλντεμπεργκ, δεν υπάρχουν ευρωκεντρικά υποσυστήματα ασφαλείας και
εναλλακτικά υποκατάστατα της Συμμαχίας. Ολα όσα έχουν κατά καιρούς προταθεί
μέσω κάποιων που θεωρητικολογούν περί των γαλλικών σχεδιασμών είναι «κάστρα
στην άμμο και στον πάγο» ενώ δεν μπορεί το Παρίσι να καλύψει κενά ασφαλείας
και να προσφέρει αποτροπή. Οι αποτυχίες της Γαλλίας σε πολλά μέτωπα είναι
γνωστές (από την Ινδοκίνα μέχρι το Μάλι και το Σαχέλ). Για αυτό και άρον άρον
το 2009 επέστρεψε στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ. Και δεν υπάρχει
γαλλογερμανικός άξονας. Το Βερολίνο στα πολιτικοστρατιωτικά θέματα είναι με
τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, ενώ στα ενεργειακά κοιτάζει προς ανατολάς… Τα περί άξονα
Παρισιού-Βερολίνου είναι απαρχαιωμένες θέσεις και ξεπερασμένες, οπότε κάποιοι
θα πρέπει να τις προσαρμόσουν στο σήμερα και στο αύριο.
ΑΛΥΤΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ, ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΥΠΟΤΡΟΠΗΣ
Συμπερασματικά, τα τεχνικής φύσης προβλήματα με τα ενεργειακά οικόπεδα της
Αιγύπτου προς το παρόν χαλάρωσαν τις ανησυχίες μας. Ομως πολλά ζητήματα
παραμένουν άλυτα. Το τουρκολιβυκό μνημόνιο για τις θαλάσσιες ζώνες του
Νοεμβρίου του 2019 είναι και θα είναι εκεί, προκαλώντας αστάθεια και
διαχρονικά προβλήματα. Μην αναμένει κάποιος να αποχωρήσει η Τουρκία από τη
βορειοαφρικανική χώρα εύκολα. Οπως δεν έχουν αποχωρήσει οι Τούρκοι μετά 47
ολόκληρα χρόνια από την κατεχόμενη Κύπρο ή από το Βόρειο Ιράκ, το Αφρίν, την
Αλ Μπαμπ και το Ταλ Αμπιάντ μέχρι το Ρας ε Λέιν της Βόρειας Συρίας. Οπως δεν
αποχωρούν από τη Σομαλία (όπου έχουν εκπαιδεύσει τον μισό στρατό της) και από
το Αζερμπαϊτζάν (όπου συνέδραμαν στην επικράτηση των Αζέρων). Ρεαλιστικά
αναλύοντας έχουμε πολλά να δούμε και να βιώσουμε από την προκλητική και
αναθεωρητική πολιτική της Αγκυρας και τις σχέσεις της (προσεχώς) με τις ΗΠΑ
και τη Ρωσική Ομοσπονδία. Επίσης, να παρακολουθούμε πολύ τις επερχόμενες
εξελίξεις στη Μαύρη Θάλασσα.
*Ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος είναι Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής
