Αν σας πουν να ονομάσετε ένα δηλητήριο, οι περισσότεροι θα σκεφτούν το κυάνιο, το αρσενικό και τη στρυχνίνη. Αλλά αυτές δεν είναι οι πιο γνωστές τοξικές ουσίες.
Πιο ισχυρό δηλητήριο από αυτά, που δεν βρίσκεται καν κοντά στην κορυφή της σχετικής λίστας, είναι η τετροδοτοξίνη, η τοξίνη από το ψάρι pufferfish που δηλητηριάζει περίπου 50 Ιάπωνες κάθε χρόνο. Το συγκεκριμένο ψάρι θεωρείται λιχουδιά στην Ιαπωνία, αλλά μπορεί να αποδειχτεί θανατηφόρο εάν δεν έχει προετοιμαστεί σωστά. Παρεμπιπτόντως, αυτό ήταν το δηλητήριο που προτιμούσε η δολοφόνος Rosa Klebb στην ταινία του James Bond «From Russia With Love». Υπάρχει επίσης στο χταπόδι με μπλε δαχτυλίδια και ανακαλύφθηκε πιο πρόσφατα σε μικροσκοπικούς βατράχους στη Βραζιλία.
Η LD50 (Θανατηφόρα Δόση 50%, δηλαδή η ποσότητα που απαιτείται για να σκοτωθεί το 50% του πληθυσμού δοκιμής) είναι ένα μέτρο υπολογισμού της τοξικότητας μια ουσίας και αναφέρεται συνήθως ανά κιλό σωματικού βάρους. Σε αυτήν την κλίμακα, για παράδειγμα, το κυανιούχο νάτριο βγαίνει περίπου στα 6 χιλιοστόγραμμα ανά kg. Συγκριτικά, το LD50 της τετροδοξοτίνης είναι περίπου 300 μικρογραμμάρια ανά kg εάν λαμβάνεται από το στόμα και μόλις 10 μικρογραμμάρια ανά kg εάν εγχυθεί απευθείας με ένεση.
Η αξιολόγηση της τοξικότητας δεν είναι εύκολη. Η χημική κατάσταση μιας ουσίας είναι σημαντική, όπως είναι και ο τρόπος λήψης της. Εάν καταπίναμε υγρό μέταλλο υδραργύρου (που διαφέρει από το να το εισπνέαμε σε αέρια μορφή), πιθανότατα θα διέλθει ακίνδυνα από τον οργανισμό μας. Και όμως, όταν το 1996 μια Αμερικανίδα καθηγήτρια της έπεσε μόνο μια σταγόνα από τον σύνθετο διμεθυλικό υδράργυρο στα λαστιχένια γάντια της, η ουσία διείσδυσε στα γάντια και στο δέρμα της, στέλνοντάς την σε μοιραίο κώμα μερικούς μήνες αργότερα.
Παρ’ όλα αυτά, εδώ είναι μια αντιπροσωπευτική επιλογή, με αύξουσα σειρά, για τα 5 πραγματικά πιο θανατηφόρα δηλητήρια στον κόσμο. Όλα είναι τουλάχιστον 100 φορές πιο τοξικά από το κυάνιο, το αρσενικό και τη στρυχνίνη.
5. Ρικίνη (Ricin)
Η ρικίνη παράγεται από τους καρπούς του φυτού για καστορέλαιο (Ricinus communis), το οποίο καλλιεργείται για να εξαγάγουμε το λάδι. Η ρικίνη βρίσκεται στις στερεές ίνες του καρπού. Είναι μια γλυκοπρωτεΐνη που παρεμβαίνει στη σύνθεση πρωτεϊνών στο κύτταρο, προκαλώντας κυτταρικό θάνατο. Έχει LD50 1-20 χιλιοστόγραμμα ανά κιλό σε περίπτωση κατάποσης από το στόμα, αλλά απαιτείται πολύ λιγότερη ποσότητα για να σκοτώσει ένα άτομο σε περίπτωση εισπνοής ή ένεσης.
4. VX
Η μοναδική συνθετική ένωση στα πέντε πιο θανατηφόρα δηλητήρια, το VX είναι ένας νευρικός παράγοντας με την υφή ενός του λαδιού κινητήρα. Προέκυψε από την έρευνα της ICI για νέα εντομοκτόνα στις αρχές της δεκαετίας του 1950 αλλά αποδείχθηκε πολύ τοξικό για χρήση στη γεωργία. Το VX σκοτώνει παρεμβαίνοντας στην μετάδοση νευρικών μηνυμάτων μεταξύ των κυττάρων. Αυτό απαιτεί ένα μόριο που ονομάζεται ακετυλοχολίνη. Αφού η ακετυλοχολίνη μεταδώσει το μήνυμά της, πρέπει να διασπαστεί (διαφορετικά θα συνεχίσει να στέλνει το μήνυμα) από έναν ενζυμικό καταλύτη που ονομάζεται ακετυλοχολινεστεράση. Το VX και άλλοι νευρικοί παράγοντες σταματούν αυτό το ένζυμο να λειτουργήσει, έτσι οι συσπάσεις των μυών ξεφεύγουν από τον έλεγχο και πεθαίνετε από ασφυξία.
Έχει LD50 μόλις 3 μικρογραμμάρια ανά kg (αν και ορισμένες αναφορές δείχνουν ότι ο αριθμός είναι λίγο υψηλότερος).
3. Βατραχοτοξίνη (Batrachotoxin)
Όλοι έχουμε ακούσει για τους Ινδιάνους της Νοτίου Αμερικής να χρησιμοποιούν φυσητήρες με δηλητήριο για να κυνηγούν το θήραμά τους. Το Curare είναι το πιο γνωστό και προέρχεται από ένα φυτό. Τα πιο τοξικά, ωστόσο, προέρχονται από τα δέρματα μικροσκοπικών βατράχων και το πιο θανατηφόρο απ’ όλα είναι η βατραχοτοξίνη.
Οι ιθαγενείς Ινδιάνοι συλλέγουν αυτούς τους βατράχους (χρυσαφί χρώμα με ονομασία Phyllobates terribilis και πολύχρωμοι με ονομασία Phyllobates bicolor) και τους αναγκάζουν να βγάλουν το δηλητήριο με το να τους βασανίζουν πάνω από μια φωτιά. Το LD50 της βατραχοτοξίνης είναι περίπου 2 μικρογραμμάρια ανά κιλό, που σημαίνει ότι μια ποσότητα δύο κόκκων αλατιού θα σας σκοτώσει.
Η βατραχοτοξίνη σκοτώνει παρεμβαίνοντας στα κανάλια ιόντων νατρίου στα κύτταρα των μυών και των νεύρων, μπλοκάροντάς τα ανοιχτά, έτσι ώστε να μην κλείσουν. Η συνεχής μετακίνηση των ιόντων Na+ οδηγεί τελικά σε καρδιακή ανεπάρκεια.
Είναι ενδιαφέρον ότι αυτοί οι βάτραχοι που γεννιούνται σε αιχμαλωσία δεν είναι δηλητηριώδεις, γεγονός που υποδηλώνει ότι το δηλητήριο προέρχεται από τη διατροφή τους στην φύση. Πιστεύεται ότι λαμβάνουν την τοξίνη από κάποιου είδους σκαθάρια που τρώνε.
2. Μαϊτοτοξίνη (Maitotoxin)
Υπάρχει μια σειρά ισχυρών θαλάσσιων τοξινών, όπως η σαξιτοξίνη (saxitoxin), οι οποίες είναι συχνά η αιτία δηλητηρίασης μετά την κατανάλωση μολυσμένων οστρακοειδών. Αυτές συχνά συνδέονται με επιβλαβή φύκια στη θάλασσα.
Η μαϊτοτοξίνη είναι η πιο θανατηφόρα από αυτές τις ουσίες και θεωρείται ότι έχει LD50 μια τάξη μεγέθους μικρότερη από τη βατραχοτοξίνη. Σχηματίζεται από ένα δινοφελικό, ένα είδος θαλάσσιου πλαγκτόν, έχει μια πολύ περίπλοκη δομή, η οποία παρουσιάζει μια τεράστια πρόκληση για την χημική της τεχνητή σύνθεση. Η μαϊτοτοξίνη είναι μια καρδιοτοξίνη, επιδρά στο σώμα αυξάνοντας τη ροή ιόντων ασβεστίου μέσω της μεμβράνης του καρδιακού μυός, προκαλώντας καρδιακή ανεπάρκεια.
1. Τοξίνη αλλαντίασης (Botulinum toxin)
Οι επιστήμονες διαφωνούν μεταξύ τους αναφορικά με τη σχετική τοξικότητα των ουσιών, αλλά φαίνεται να συμφωνούν ότι η τοξίνη αλλαντίασης, που παράγεται από αναερόβια βακτήρια, είναι η πιο τοξική ουσία γνωστή στον άνθρωπο. Το LD50 της είναι πολύ χαμηλό: το πολύ 1 νανογραμμάριο ανά κιλό μπορεί να σκοτώσει έναν άνθρωπο. Κατ’ αναλογία από πειράματα σε ποντίκια, μια ενδοφλέβια δόση μόλις 0.0000001g θα ήταν θανατηφόρα για έναν άνθρωπο 70 κιλών.
Αρχικά αναγνωρίστηκε ως αιτία τροφικής δηλητηρίασης σε χαλασμένα λουκάνικα (λατινική ονομασία botulus) στα τέλη του 18ου αιώνα στη Γερμανία. Υπάρχουν αρκετές τοξίνες αλλαντίασης, με τον τύπο Α να είναι ο πιο ισχυρός. Αυτά είναι πολυπεπτίδια, αποτελούμενα από 1.000 μόρια αμινοξέων που ενώνονται μεταξύ τους. Προκαλούν παράλυση των μυών εμποδίζοντας την απελευθέρωση του μορίου ακετυλοχολίνης (νευροδιαβιβαστής).
Αυτή η ίδια παραλυτική ιδιότητα είναι θεμελιώδης για την κλινική χρήση της αλλαντικής τοξίνης στο καλλυντικό Botox. Οι στοχευμένες ενέσεις μικρών ποσοτήτων τοξίνης εμποδίζουν την λειτουργία συγκεκριμένων μυών, χαλαρώνοντας τους μυς που διαφορετικά θα προκαλούσαν ρυτίδες στο δέρμα.
Υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον για την φαρμακευτική χρήση των ιδιοτήτων των τοξικών ουσιών. Το δηλητήριο της θανατηφόρου οχιάς της Βραζιλίας (Bothrops jararaca) για παράδειγμα, περιέχει μόρια μείωσης της αρτηριακής πίεσης που έχουν οδηγήσει σε πρωτοποριακές θεραπείες για την υπέρταση.
Πηγή: https://theconversation.com
